موسيقي و شيخ صفي الدين اردبيلي در دوران ايلخاني در كتاب صفوه الصفا

موسيقي در پيشينۀ حيات عرفاني حكومت صفوي، به صفي الدين اردبيلي در دوران ايلخاني برمي گردد. در اين پيشينه موسيقي به عنوان يك عامل مهم نقش بسيار ارزنده اي ايفاء كرده است. يكي از آثار مهم و غني در اين ارتباط، كتاب صفوه الصفا اثر ابن بزاز اردبيلي است كه نويسنده به مناقب شيخ صفي الدين پرداخته است. هدف از اين تحقيق درك عميق تر پيشينۀ موسيقايي حيات عرفاني دوران صفوي است. روش تحقيق كيفي بر اساس تحليل محتوا با مقايسۀ ديگر منابع است؛ مبحث سماع به سه نوع عام، خاص و اخص تقسيم مي شده، هر سه نوع در عمل در خانقاه شيخ صفي رواج داشته، وليكن با نوع عام آن رفتاري احتياط آميز مي شده است. «گفته» در قوّالي به معناي نوعي ضربي خواني به عنوان يك واژۀ تخصصي در قوّاليِ غزليات عطار و مولوي مفهوم معناداري داشته است. با توجه به كاربرد اوزان عروضي مختلف، احتمالاً سماع ها در ادوار ايقاعي مختلف اجرا مي شده اند. با توجه به طولاني بودن زمان سماع ها كه احتمالاً ملودي هاي اين غزل ها جنبه ي تكرارپذيري داشته، مي توان حدس زد كه تا حدي بداهه در اجراي آنها نقش داشته است. قوّالان را مي توان به سه مرتبۀ اجتماعي درباري، خانقاهي و مردمي تقسيم كرد. قوّالان خانقاهي ظاهراً در نواختن ني و گويندگي نقش ايفاء مي كردند.