عنوان مقاله :
جايگاه فاطمه أمّ علي مهد عليه در تصوف و فتوت اسلامي
عنوان به زبان ديگر :
The Role of Umm Ali Mahde Alyya in Islamic Chivalry and Mysticism
پديد آورندگان :
حسيني، مريم دانشگاه الزهرا، تهران، ايران
كليدواژه :
تصوف , أمّ علي احمد بن خضرويه , گفتمان فتوت , مردسالاري , هويّت , سرماية فرهنگي , سرماية اجتماعي
چكيده فارسي :
يكي از زناني كه در تاريخ و فرهنگ كهن ايران و اسلام نقش برجسته‌اي ايفا كرده، فاطمه أمّ علي (متوفي حدود 250 ق.) همسر احمد بن خضرويه (متوفي 240 ق.) از عارفان و فتيان قرن سوم هجري است. دربارۀ زندگي اين بانوي فرهيخته اطلاعات پراكنده‌اي موجود است؛ اما با توجه به اينكه نام او همواره در كنار نام همسرش در تذكره‌ها آمده است، مي‌توان با جمع‌آوري داده‌ها به شرح احوال و آرا و سخنان وي دست يافت و تلاش‌هاي او را براي يافتن جايگاهي درخور در تصوف و فتوت اسلامي نشان داد و ستود. نويسندة اين مقاله مي‌كوشد با تحليل گفتمان‌هاي موجود در عصر فاطمه، افزون‌بر ترسيم نقش او در حمايت و يا برانداختن آن گفتمان‌ها، حقايق پنهان تاريخي را آشكار كند. با استفاده از نظرية انواع سرمايه‌هاي پير بورديو مي‌توان به اثبات اين مطلب پرداخت كه فاطمه أمّ علي ـ فرزند دختر يكي از خانواده‌هاي اشراف و بزرگان بلخ ـ با تكيه بر سرمايۀ اقتصادي و نمادين مي‌كوشد سرمايۀ فرهنگي درخوري براي خود فراهم آورد و با ورود به گفتمان صوفيه و اهالي فتوت به سرمايۀ اجتماعي و جايگاه اجتماعي سزاوار دست يابد. همچنين توانسته است با ورود به حلقه‌هاي تصوف و اهل فتوت در مقابل گفتمان مردسالاري روزگار خود بايستد و نگرش زن‌گريز حاكم بر آن را به حاشيه براند. روش اين پژوهش در بخش مركزي مقاله، شيوۀ پژوهش تاريخي است؛ در آن بخش به جست‌وجوي منابع دربارة زندگي، احوال و آثار أم علي اقدام شده است. شيوۀ پژوهش در بخش ديگر مقاله تحليلي ـ توصيفي بوده و از نظرية سرمايه پير بورديو و ديدگاه زن‌مبناي والترز در چهارچوب نظري اين پژوهش استفاده شده است
چكيده لاتين :
One of the women who played a prominent role in the ancient history and culture of Iran and Islam is Fatima Umm Ali (died about 250 AH), the wife of Ahmad ibn Khidrawayh (died 240 AH), a mystic and Fata (cavalier) of the third century AH. Scattered information is available about the life of this educated woman. However, considering that her name has always been mentioned in the hagiographies along with her spouse’s name, it is possible to obtain a description of her opinions and words by collecting data, to show and praise her efforts to find a worthy place in Sufism and Islamic chivalry. The author of the present study has tried to reveal the hidden historical facts by analyzing the discourses in the era of Fatima, in addition to depicting her role in supporting or overthrowing those discourses. Using Pierre Bourdieu’s theory of Multiple Capitals, it can be proved that Fatima Umm Ali, the daughter of one of the noble families of Balkh, tried to provide an appropriate cultural capital by relying on economic and symbolic capitals. Moreover, by entering the Sufi discourse and Fetyan (chivalries), she was able to achieve the social capital and status she deserved. She has also been able to stand against the patriarchal discourse of her time by entering the circles of Sufism and Ahl al-Futuwwa (chivalries) and marginalizing the anti-feminist attitudes. The method of this research in the central part of the article was the method of historical research. In that section, sources about the life, conditions, and works of Umm Ali have been investigated. The research method in the other part of the study was descriptive-analytical and Pierre Bourdieu’s Theory of Capital and Walters’s Feminism have been used in the theoretical framework of this research.
عنوان نشريه :
پژوهش هاي ادب عرفاني
