شناسايي عوامل كالبدي - فضايي مؤثر بر سرزندگي محيطي در فضاهاي باز مجموعه مسكوني از ديدگاه طراحان و ساكنين، مورد مطالعاتي: مجتمع‌هاي مسكوني شهر تهران

امروزه توجه صرف به جنبه كمي طراحي فضا و نگاه تك‌بعدي به آن، سبب كاهش كيفيت اغلب فضاهاي عمومي و باز شده است. به طوري كه برخي از اين فضاها از عدم سرزندگي و پويايي لازم رنج مي‌برند. لذا در اين پژوهش سعي شده است با هدف يافتن تفاوت ديدگاه‌هاي ساكنين و طراحان مجموعه‌هاي مسكوني نسبت به ابعاد كالبدي فضايي سرزندگي محيطي در فضاهاي باز به شناسايي اين عوامل از ديدگاه طراحان و ساكنين پرداخته شود و نتايج با يكديگر مقايسه شده و تفاوت‌ها مشخص شود. روش تحقيق در اين مقاله از نوع همسوسازي است كه در دو  بخش كمي و كيفي صورت مي‌گيرد. در بخش كيفي مصاحبه‌اي نيمه ساختاريافته با كارشناسان و خبرگان طراحي مجموعه مسكوني درخصوص عوامل كالبدي فضايي مؤثر بر سرزندگي صورت گرفت و عوامل با استفاده از كدگذاري باز مفاهيم با رويكرد نظريه زمينه‌اي استخراج شد و نتايج در نرم‌افزار MAXQDA وارد و شكل آن ترسيم شد. سپس در روش كمي با توجه به ادبيات نظري موجود عوامل مختلف در اين حوزه استخراج شده و در نهايت پرسشنامه‌اي از آن تدوين و بين ساكنين به تعداد 376 نفر در تمامي مجتمع‌هاي مسكوني موردمطالعه توزيع شد و تحليل نتايج آن با استفاده از آزمون پيرسون در نرم‌افزار SPSS موردسنجش قرار گرفت. نتايج حاكي از آن است كه با تحليل مصاحبه‌هاي صورت گرفته با كارشناسان، 12 مؤلفه اصلي سرزندگي محيطي در بعد فضايي كالبدي در فضاهاي باز مجموعه مسكوني موردمطالعه تأثيرگذارند. اين امر در حالي است كه بنا به نظر ساكنين مؤلفه «همبستگي و خاطره‌ساز بودن يك مكان» مؤثرترين مؤلفه تأثيرگذار بر سرزندگي محيطي فضاهاي باز مجتمع‌هاي مسكوني است. اين مؤلفه ازجمله مؤلفه‌هايي است كه مورد بي‌توجهي كارشناسان قرار گرفته بود و درنهايت با تحليل پاسخ‌هاي ساكنين مؤلفه‌هاي تأثيرگذار ديگر نيز استخراج شد. همچنين با تحليل نظر ساكنين، مجتمع‌هاي مسكوني كه داراي الگوي پراكنده بودند، در دو مؤلفه انسجام موقعيت‌ها و تنوع فضايي، مجتمع‌هاي مسكوني كه داراي الگوي متمركز بودند، در دو مؤلفه پيوستگي و گشودگي فضايي و مجتمع‌هاي مسكوني كه داراي الگوي نواري بودند، در چهار مؤلفه فرم، نظم و تنوع، حس تشخص و مناعت طبع و ايجاد عرصه‌هاي عمومي و خصوصي اشتراك داشتند