تبيين اصول هويت‌ساز در معماري خانه‌هاي طباطبايي و بروجردي

با توجه به انقطاع فرهنگي، اغتشاش و نابساماني در معماري دوره معاصر اين سرزمين، خانه‌هاي شكل گرفته در اين دوران، پاسخگوي بسياري از روابط و نيازهاي فرهنگي و اجتماعي مردم اين مرز و بوم نيست. از اين رو شناخت مفاهيم و عناصر هويت‌ساز در معماري خطه كاشان نقشي بسيار مهم و كليدي را در روند ساختن مساكن با هويت و پاسخده به نيازهاي فرهنگي و اجتماعي ساكنان جامعه امروزي اين منطقه ايفا خواهد كرد. در جهت تبيين و شناسايي عناصر و مفاهيم هويت‌ساز، دو نمونه از خانه‌هاي تاريخي در شهر كاشان، با به‌كارگيري روش كيفي و با رويكرد توصيف و تحليل محتوا، مورد مطالعه و واكاوي قرار گرفتند. بر اساس نتايج حاصله، عناصر هويت‌ساز به دو بخش طبيعي و كالبدي تقسيم شدند؛ همين‌طور مفاهيم هويت‌ساز نيز تعيين شد، كه برخي از اين مفاهيم و اصول فكري هم‌راستا با نظريه‌هاي صاحب‌نظران و برخي ديگر نيز به‌صورت نسبي همسو با نظريه‌هاي صاحب‌نظران ارزيابي شد. عناصر طبيعي هويت‌ساز عبارت‌اند از: آب، باد، نور و گياه. عناصر كالبدي نيز شامل: ورودي، هشتي، شاه‌نشين، تالار، ايوان، حياط مركزي، دالان رابط، مهتابي، بادگير و حوضخانه. مفاهيم و اصول فكري تأثيرگذار بر شكل‌گيري مسكن در شهر كاشان عبارت‌اند از: درونگرايي، مركزگرايي، ارتباط معماري با طبيعت، به‌كارگيري اصول هندسي در شكل‌گيري فضاها و تصاوير بصري در كالبد، توجه به رعايت سلسله مراتب و ارزش‌گذاري فضاها در پلان، انعطاف‌پذير بودن فضاها، تناسب و تعادل در ارتباط معماري با عناصر طبيعي و همساز بودن با بوم و اقليم منطقه؛ از جمله مواردي بودند كه به‌عنوان مفاهيم قطعي و شفاف در شكل‌گيري معماري خانه‌هاي شهر كاشان مشاهده شد. در ادامه تبيين مفاهيم هويت‌ساز خانه‌هاي شهر كاشان، برخي ويژگي‌ها و مفاهيم نيز با كيفيت تأثيرگذاري نسبي ارزيابي شد (كه به‌صورت كامل و قطعي نمي‌توان به‌عنوان يك اصل هويت‌ساز شناخت) كه عبارت‌اند از: خودبسندگي يا به‌كارگيري مواد و مصالح همان منطقه و اقليم در ساخت بنا، مردم‌واري يا رعايت تناسب بين اندام انساني و اندام بنا، شفافيت و تداوم