كاهش اثر ناهم‌واريانسي در محاسبه‌ي ميانگين بارش سالانه ايران با كمك طبقه‌بندي اقليمي

Modifying Annual Precipitation Mean Concerning the Effects of Heteroscedasticity in Different Climatic Regions of Iran

ناهم‌واريانسي به‌عنوان مفهومي تعيين‌كننده مي‌تواند محاسبه و كارآيي ميانگين بارش را در پهنه‌ي سرزميني ايران به ‌چالش بكشد. اين ناكارآيي باعث بروز خطا در برآورد آورد آب سالانه و بروز مشكل در مديريّت منابع آبي كشور مي‌شود. لذا در اين پژوهش با مبنا قراردادن طبقه‌بندي اقليمي مسعوديان و بررسي داده‌هاي بارش 146 ايستگاه‌ همديد، در چهار مقياس زماني فصل پُربارش، نيمه پُربارش، پيش‌بارش و كم بارش، اثر ناهم‌واريانسي بر ميانگين بارش از طريق آزمون لوين مورد بررسي قرار گرفته است. نتايج نشان ‌داد علي‌رغم اينكه داده‌هاي بارش تمامي نواحي اقليمي توزيع نرمال دارند امّا وجود بارش‌هاي حدّي به‌عنوان داده‌هاي پرت، واريانس‌هاي بسيار بزرگ و متفاوت‌ بودن رژيم‌هاي بارشي برخي از ايستگاه‌هاي هر ناحيه‌ي اقليمي، باعث پذيرفته ‌‌نشدن فرضيّه‌ي صفر آزمون لوين مي‌شود و بيشتر نواحي اقليمي با ناهم ‌واريانسي روبه‌رو هستند. نتيجتاً كاربرد شاخص ميانگين نمي‌تواند شناخت كاملي از وضعيّت بارش و توزيع داده‌هاي بارش را ارائه دهد. بنابراين براي نيل به ميانگيني كارآ از بارش سالانه كشور لازم است با پرهيز از محاسبه‌ي ميانگين در پهنه‌ي سرزميني، اقدام به ارتقاي ميانگين بارش محاسبه‌شده در پهنه‌ي اقليمي كرد و با انجام طبقه‌بندي اقليمي اصلاح‌شده در محدوده‌ي حوزه‌هاي آبخيز، شناخت بهتري از رفتار بارشي در هر پهنه‌ي اقليمي و كلّ پهنه‌ي سرزميني ايران به‌دست آورد.

Heteroscedasticity as determining concept challenges the calculation and efficiency of mean precipitation at the extent of Iran territory. This inefficiency leads to emergence of error during calculation of annual water budget and of problem in water resources of country. Accordingly, in this study, building on the Masoodian climatic classification and investigating the precipitation data from146 synoptic stations at four temporal scales- heavy rain, semi-heavy rain, pre-precipitation, and low rain- the effect of Heteroscedasticity on mean precipitation were investigated by Levene Test. The results showed that besides the precipitation data have a normal distribution across all climatic regions, but the existence of limiting precipitations as outliers data, very high-variances and the variation of precipitation regimes from some station of a climatic region, resulted in rejection of null hypothesis of Levene Test and most of climatic regions are encountered Heteroscedasticity. Consequently, use of mean index could not provide complete recognition of precipitation status and precipitation distribution. Hence, to achieve an efficient mean of annual precipitation in country, it is necessary to do practice to enhance the calculated mean precipitation in climatic extent, with avoiding calculating mean at territory extent, and by accomplishment of improved climatic classification at watershed basin scale, gains better recognition of precipitation behavior at any climatic extent, and at whole territory extent in Iran.