بررسي جايگاه نحوي عزالدين كاشي (با تكيه بر كتاب نسخه خطي شرح المفصّل)

كتاب المفصّل زمخشري به دليل برخورداري از ويژگي‌هاي خاص سبكي آن تاكنون توسط عالمان بسياري شرح داده شده است. يكي از شروح مشهور اين اثر، نسخه خطي شرح عزالدين عبدالعزيز كاشي، شاعر، مؤلف و كاتب ايراني اواخر قرن هفتم و ابتداي قرن هشتم هجري است. وي علاوه بر آثار متعددي كه در عرصه‌ نظم و نثر فارسي و عربي به جاي گذاشته است، شرح مبسوطي نيز بر كتاب المفصّل نوشته است. مقاله حاضر سعي دارد تا به بررسي جايگاه نحوي او در خلال كتاب شرح المفصل بپردازد و بتواند نقش او را به عنوان يك شخصيت ايراني برجسته به اثبات برساند. بهره‌گيري از زباني ساده و بي‌تكلف برخلاف زبان ادبي ابن يعيش و عقليمنطقي ابن حاجب، توجه دقيق به مسائل لغوي، توجه به مسأله عامل، تعليل، تبيين حدود و دايره اصطلاحات نحوي و بهره‌گيري از اسلوب محاوره در بيان مباحث نحوي يكي از ويژگي‌هاي برجسته اين كتاب است. وي در شرح خود عمدتا از پيروان مكتب بصري است اما گويا نخواسته است تنها نقش يك ناقل را بازي كند و تسليم بي چون چراي آراي نحويان شود، بلكه در برخي موارد به نقد آراي برخي از آنها مخصوصا زمخشري و ابن حاجب پرداخته است و از شخصيت مستقل علمي خويش، در آن پرده برداشته است. اين مسأله نشانگر آشنايي شارح ايراني با زبان عربي و علوم آن و همين طور هوش و ذكاوت بالاي او در درك عميق مسائل زباني عربي است.