كنگاشي در شكوفايي فنّ پيامبرستايي در دورۀ مماليك

مدح يكي از مهم‌ترين درون‌مايه‌هاي شعري در ادبيات عربي است. فنّ پيامبرستايي كه در ادب عربي به مدايح نبويه مشهور است، به خاطر مضامين والاي اخلاقي ادبي كه در مدح پيامبر مكرم اسلام (ص) دارد، از جايگاه والايي برخوردار است. اين فنّ در دوره‌هاي مختلف شعر عربي وجود داشته امّا در دورۀ مملوكي توانست به اوج ادبيهنري خود برسد. اين مقاله با تكيه بر شيوۀ وصفي تحليلي تلاش دارد با واكاوي اسباب شكل‌گيري و شاعران برجسته، انواع زيرمجموعۀ اين فنّ ممتاز ادبي و اساليب آن را بررسي نمايد. نتايج اين پژوهش نشان مي‌دهد كه با توجه به معاني والا مديح نبوي در دورۀ مملوكي جزء درخشان‌ترين فنّ شعري ادب عربي است. اين مدايح ساختار معيني ندارند، امّا قصائد طولاني آن شامل مقدمه‌اي غزلي، متن قصيده و خاتمه است، كه به بيان حقيقت محمديه، معجزات و صفات عاليه پيامبر و شفاعت و توسل به ايشان مي‌پردازد. از مهم‌ترين عوامل شكوفايي فنّ پيامبرستايي در دوره مملوكي مي‌توان به وقوع جنگ‌هاي صليبي، نماد ‏وحدت شدن پيامبر اسلام به عنوان الگويي شايسته پيروي براي مسلمانان، غير عرب بودن شاهان ‏مماليك و عدم توجه آنان به مدايح عربي شاعران از آن‌ها، نياز به اين اشعار در مراسم‌هاي مولد ‏نبوي، شيوع تصوف و عرفان، گسترش قلمرو جهان اسلام و اشتياق مردم به زيارت اماكن مقدسه در ‏حجاز اشاره كرد.