بررسي عقلانيت ارزش‌شناختي و چگونگي حصول آن در انديشه ماكس وبر"تجزيه و تحليل منطقه خاكستري"

مقوله عقلانيت به همراه موضوعات فراورده آن، از فراخ‌ترين چالشگاه فكري عصر مدرن است. بنا به قول نظريه­ پردازان، تماميِ همِ عقلانيت كه از ويژگي­ هاي برجسته دنياي نوين است ير حسن تدبير حيات استوار است. آن­چه مسلم است بر سر بحث عقلانيت اتفاق آرا وجود نداشته و هر متفكري از ظن خود نوع يا انواعي از آن را يار بي مثل و مانند و تدبير براي حسن جريان حيات آدمي مي­پندارد. از جمله متفكراني كه در مبحث عقلانيت نظريه­ پردازي كرده است ماكس وبر است كه بيش از از پيش با مبحث عقلانيت ابزاري شناخته شده، در حالي كه وبر به حق يكي از جمله نظريه­ پردازان معرفي عقلانيت ارزش­شناختي است. مقاله حاضر با استفاده از روش پژوهش اسنادي به بررسي ديدگاه وبر در خصوص عقل و ارتباط آن با ارزش يا همان عقلانيت ارزش­ شناختي پرداخته و چگونگي حصول آن را مورد واكاوي قرار داده. نتايج حكايت از آن دارد كه از نظر وبر هنگامي كه جهت­ گيري­ هاي ارزشي درون يك عقلانيت ذاتي خواه در قلمرو اخلاقي باشد و خواه در قلمروهاي ديگر، شانيت عقلانيت نظري را پيدا مي­كند و جامعيت و يكپارچگي درونيشان افزايش مي­يابد. در نهايت عقلاني شده و به تدريج ارتباطي منسجم با يكديگر مي­يابند و به طور سلسله مراتبي در ذيل ارزشي نهايي قرار گرفته و تبديل به جهانبيني‌هاي عرفي يا ديني مي­شوند. در چنين شرايطي عقلانيت ارزش­شناختي محقق شده و عمل و كنش بر اين مبنا صورت ميگيرد، از نظر وبر، در حقيقت تنش ميان قلمروهاي مختلف تحت الشعاع تضاد و ستيزه بين دو نوع عقلانيت ابزاري و ارزش ­شناختي و در نهايت تقابل ميان دين و دنياست.

this article has no abstract