بررسي تمثيل «خامه الزرع» در روايات شيعي و مفاد آن

An investigation of the parable " khāmat al-zar`" in the Shi'a traditions and its contents

در توصيف مومن رواياتي گوناگون در اشكالي متنوع وجود دارد كه يكي از آنها تشبيه مومن به خامه الزرع است. هدف اين پژوهش بررسي فقه الحديثي اين متون است. روش تحقيق كتاب خانه اي و از نوع تحليل محتوا است. يافته هاي اين پژوهش نشان مي دهد كه اين تشبيه يازده گزارش در منابع شيعي دارد كه در سه موضوع متفاوت (ثبات ايمان، مواجهه با بلا و توانمندي مومن) صادر شده اند. به جز موضوع سوم، اعتبار احاديث موضوع اول و دوم بالا و مورد قبول است. مراد از اين تشبيه نرمي و انعطاف پذيري مومن است، اما اين ويژگي در موضوع ايمان و توانمندي، به معناي سست عنصري و صفتي منفي، و در بلاها به معناي پذيرش و تسليم هوشمندانه و صفتي مثبت است. نتيجه پژوهش در حوزه فقه الحديث اين كه يك تمثيل ممكن است در دو كاربست متفاوت، معنايي متضاد داشته باشد، و در حوزه عملي اين كه ويژگي انعطاف و سرسختي در انسان را بايد مديريت كرد.

With regard to description of the believer there exist different traditions in various types one of which is likening a believer to khāmat al-zar` (sprouting plants). This research aims at investigating these texts applying hadith comprehension (fiqh al-hadith). The research method is libraryoriented and of the type of content analysis. The findings of this research show that this simile has eleven reports in the Shi'a sources that have been issued in three different subjects (faith, facing calamities and misfortunes, and capabilities of a believer). Except for the third subject, the reliability of the traditions dealing with the first and second subjects above is acceptable. By this simile the flexibility of a believer is meant, however, this simile on the subjects of faith and capabilities, denotes weak-mindedness which is a negative quality, and with regard to calamities or misfortunes denotes an intelligent acceptance and submission which is a positive quality. The result of the research in the field of fiqh al-hadīth is that a single simile in two different applications may have contradictory meanings. In the practical field its result is that the characteristics of flexibility and rigidness in humans should be managed.