روند و الگوي تك فرزندي در ايران

از پيامدهاي استمرار ميزان باروري زير سطح جايگزين، شيوع خانواده‌هاي تك‌فرزند است كه اطلاعات دقيق علمي درباره ميزان شيوع و روند تغييرات آن در ايران موجود نيست. هدف اين مقاله برآورد و توصيف دقيق ميزان، تحولات و الگوي سني تك‌فرزندي در ايران بين سال‌هاي 2000 تا 2016 است. براي اين منظور داده‌هاي دو پيمايش باروري تهران (2009 , 2014), سه پيمايش ملي سلامت و جمعيت (2000، 2010 و2015) و داده‌هاي دو درصد سه سرشماري عمومي نفوس و مسكن (2006، 2011 و 2016) تحليل ثانويه شدند. درصد خانواده‌هاي تك‌فرزند بر اساس سن زنان داراي همسر در خانواده و تعداد كل فرزندان زنده محاسبه شد. به‌طوري‌كه، تك‌فرزندي «قطعي» به زنان داراي همسر واقع در گروه سني 4044 و 4549 سال داراي يك فرزند و تك‌فرزندي «احتمالي» به زنان داراي همسر زير 40 سال داراي يك فرزند اطلاق شد. تحليل داده‌هاي سرشماري نشان مي‌دهد كه درصد تك‌فرزندي قطعي در بين زنان داراي همسر 4549 ساله از 4/4 درصد در سال 2006 به 5/1 در 2011 و 7/8 درصد در 2016 افزايش يافته است. داده پيمايش‌هاي ملي سلامت و جمعيت و پيمايش‌هاي باروري تهران نيز روندهاي افزايشي مشابهي از تك‌فرزندي را نشان مي‌دهند؛ اما روند افزايش ميزان تك‌فرزندي در شهر تهران خيلي بيشتر است؛ به‌طوري‌كه ميزان تك‌فرزندي قطعي در تهران بين 2009 و 2014 بيش از سه برابر (از 3/6 درصد به 11/9 درصد) افزايش يافته است. نتيجه اينكه نه‌تنها «تك‌فرزندي احتمالي» بلكه «تك‌فرزندي قطعي» طي يك دهه گذشته در ايران افزايش يافته است. تشابه روندها و الگوي سني تك‌فرزندي محاسبه شده از داده‌هاي مستقل در اين پژوهش، بيانگر اعتبار و صحت روند فزاينده ميزان‌هاي تك‌فرزندي در كشور است.