بررسي فرايند‌هاي واجي ابدال، افزايش و كاهش در گويش لاي‌زنگاني

لاي زنگان يكي از روستاهاي شهرستان دارابِ فارس است كه در 54 كيلومتري شرق داراب واقع شده است. اين روستا حدود دو هزار نفر جمعيت دارد. در اين پژوهش، نگارنده به بررسي فرايندهاي واجي «ابدال»، «كاهش» و «افزايش» در گويش لاي زنگاني پرداخته است. داده هاي اين پژوهش نشان مي دهد كه نسل جديد، واژه ها را بر خلاف والدين خود با تغييراتِ واجيِ كم تري به كار مي برند. در اين گويش، فرايند واجي ابدال از ساير فرايندهايِ واجيِ بررسي‌شده فعّال تر است و واژه هاي زيادي تحت تأثير فرايند ابدال دستخوش تغييرات شده اند. در ميان واكه هاي اين گويش، ابدال واكۀ بلند /i/ به /u/ و ابدال واكه هاي كوتاهِ /e/ و /a/ به /o/ در آغاز واژ ه ها پربسامدتر است. از ديگر ابد ال هايِ فعالِ اين گويش، ابدال زنجيره هاي /âb/، /âv/، /ab/ و/af/ به واكۀ مركب /ô/ است. نتايج به دست آمده در مورد فرايند واجي درج و افزايش نشان مي دهد كه در گويش لاي زنگاني در مواردي خاص، هنگام التقايِ دو واكه، فرايند درج صورت مي گيرد. در اين گويش كاركرد درج [y] از ساير درج ها بيش تر است. گاهي نيز واحدي زنجيري به زنجيرۀ گفتار افزوده مي شود كه علتِ نياز بدان افزايش معلوم نيست. در فرايند واجي كاهش نيز كاهش همخوان /t/ پس از همخوان /s/، كاهش همخوان /d/ پس از همخوان /z/ و كاهش همخوان /d/ پس از همخوان /n/ چشم گيرتر است. اگر پسوندي به بسياري از اين واژه ها افزوده شود، به سبب اين كه پسوند با واكه آغاز مي شود، همخوان هاي /t/ و /d/ خود را به صورت /ss/، /zz/ و /nn/ نشان مي دهند كه همزمان، فرايند همگوني نيز صورت گرفته است.