فعل در گويش داليني

گويش داليني يكي از گويش هاي جنوب غربي ايران است كه امروزه گويش رايج مردم روستاي دالين است. اين روستا در استان فارس، حد فاصل شيراز و اردكان قرار دارد.گويش داليني زير شاخۀ گويش اردكاني از گويش‌هاي شاخهٔ ايراني نو غربي است. اين مقاله به بررسي ساختار فعل در گويش داليني مي پردازد. مواد زباني اين تحقيق در تابستان 1391 از ميان مردم اين روستا و بخصوص خاندان رئيسي و اسدي داليني جمع‌آوري شده است. در اين مقاله مباحثي مانند ساخت ماده هاي ماضي و مضارع، ساخت مصدر و صفت مفعولي، ادات فعلي، انواع فعل از نظر وجه، زمان و نمود و ساخت فعل مجهول ارائه شده اند. فعل درگويش داليني با  فعل در فارسي معيار در بسياري از موارد  فرق دارد. از جمله در چگونگي ساختن زمان هاي مختلف فعل، صرف فعل ها، چسبيدن شناسه ها به فعل، افعال كمكي و موارد ديگر كه همه به تفصيل در اين مقاله آمده است. قسمت هاي عمدهٔ گويش هاي استان فارس و بوشهر به گروه زبان هاي جنوب غربي ايران تعلق دارند. در برخي از اين گويش ها، ويژگي مهمي از جمله ساخت ارگاتيو كه از لحاظ تاريخي، ادامهٔ صورت تحول يافتهٔ ساخت مجهول دوره باستان است، در افعال ماضي متعدي در تقابل با افعال لازم  ماضي كه خود بازمانده زبان فارسي ميانه است، به جاي مانده است. افعال ماضي  متعدي داليني، همچون زبان پهلوي، به كمك عامل و ماده ماضي ساخته مي شود. عامل، هميشه پيش از مادۀ ماضي مي آيد و مي تواند اسم (مفرد يا جمع) يا  ضماير شخصي متصل يا ضماير منفصل غير صريح يا غير فاعلي باشد؛ چيزي كه به  فارسي امروزي نرسيده است. شباهت فعل در گويش داليني با فارسي معيار ، اندك و انگشت‌شمار است كه اين موضوع گويش داليني را گويشي خاص و درخور توجه مي سازد. در گويش داليني براي ساختن وجه ها و زمان‌هاي مختلف، قواعد خاصي وجود دارد؛ مثلاً برخي افعال خاص با استثناءهايي همراهند كه نشان دهندهٔ ظرافت اين گويش و دقت در ساخت فعل‌هاست.