تعيين و طراحي محدوده رژيم جريان مطلوب اكولوژيكي رودخانه زرين‌گل با بررسي مشخصه‌هاي هيدرومورفو-اكولوژيكي، رويكردهاي مبتني بر شاخص هيدرولوژيكي و مدل اكوهيدروليكي شبيه‌سازي مطلوبيت زيستگاه

در مطالعات برنامه‌ريزي توسعه پايدار منابع آب در حوضه‌هاي آبريز، بايستي ارزش‌هاي اكولوژيكي و تداوم حيات اكوسيستم‌هاي رودخانه‌اي به رسميت شناخته شود. رژيم طبيعي جريان، نقش كليدي در حفاظت از اجزاي زيستگاه رودخانه و شكل‌گيري تنوع زيستي دارد. به اين منظور، در پژوهش حاضر با محاسبات گام به گام، جريان اكولوژيكي رودخانه زرين‌گل استان گلستان با استفاده از روش‌هاي هيدرولوژيكي تنانت، تسمن، تگزاس و كمبود جريان اكولوژيكي تعيين شد و تحليل زيستگاه گونه ماهي هدف با مدل اكوهيدروليكي شبيه‌سازي فيزيكي زيستگاه (PHABSIM)، جهت ايجاد شرايط پايدار اكولوژيك، مورد بررسي و مقايسه قرار گرفت. نتايج نشان داد با انجام شبيه‌سازي هيدروليكي و آناليز سري زماني دبي فيزيك زيستگاه با استفاده از منحني‌هاي شاخص مطلوبيت، محدوده رژيم جريان موردنياز براي تأمين پتانسيل اكولوژيكي زيستگاه گونه سگ‌ماهي جويباري (Paracobitis hicanica) بين 0.85 تا 4.42 مترمكعب برثانيه، با ميانگين دبي سالانه 1.73 مترمكعب برثانيه (معادل 80 درصد جريان طبيعي رودخانه) بايستي در داخل رودخانه زرين‌گل برقرار باشد. انعطاف‌پذيري و اثربخشي رژيم جريان در روش‌هاي هيدرولوژيكي تنانت، تگزاس و تسمن براي حفاظت و احيا زيستگاه رودخانه مورد مطالعه كافي نيست. اما روش كمبود جريان اكولوژيكي با ارائه آمارهاي جريان سازگار با محيط زيست، ضمن تأمين نيازهاي درون جرياني، تغييرات هيدرولوژيكي رژيم جريان رودخانه زرين‌گل را به خوبي توصيف مي‌نمايد. بر اساس نتايج بدست آمده، رژيم جريان مطلوب زيست‌محيطي اختصاص يافته با استفاده از روش شبيه‌سازي زيستگاه، قادر به حفاظت از رژيم جريان طبيعي براي نگهداري از ارزش‌هاي اكولوژيكي رودخانه، عملكرد مناسب زيستگاه‌هاي رودخانه‌اي و حفظ شرايط مورفولوژيكي بستر رودخانه مي‌باشد. روش‌هاي مورد استفاده در اين مطالعه و نتايج بدست آمده، در برنامه‌ريزي منابع آب و حفاظت اكوسيستم رودخانه‌ها، ارزشمند است.