راهبرد‌هاي توسعه سامانه‌هاي آبياري تحت فشار در مناطق بياباني ايران با نگرش توسعه پايدار كشاورزي و استقرار جمعيت

Strategies of pressurized irrigation systems Development in desert areas of Iran, with an attitude sustainable agricultural development and population settlement

ايران داراي منابع آب محدود همراه با تبخير و تعرق زياد است، از طرفي ازدياد جمعيت و نياز روز­افزون جامعه به مواد­غذايي و در نتيجه كمبود محصـولات كشاورزي، زنگ خطري است كه همـواره به صدا در­مي­آيد. از اين­رو مي­توان با توسعه منابع آب و يا صرفه­ جويي در مصرف آب، سطح اراضي تحت كشت آبي و نهايتاً ميزان توليدات كشاورزي را بالا برد. در اين ­پژوهش ابتدا با استفاده از اطلاعات موجود از منابع آب و خاك در مناطق خشك كشور شامل استان­هاي خراسان رضوي و جنوبي، سمنان، اصفهـان، قم، يزد، هرمزگان، كرمان، سيستـان و بلوچستان و با به­ كارگيري منطق بولين و نرم­افزار GIS، مناطق مناسب و مستعد جهت اجراي سامانه ­هاي نوين آبياري شناسايي شد، سپس بر­اساس نتايج پرسشنامه ­هايي‌، عوامل موثردر عدم پذيرش سيستم­هاي آبياري تحت­ فشار توسط كشاورزان در مناطق كويري با استفاده نرم­‌افزار SPSS مورد تجزيه و تحليل قرار­گرفت و در نهايت با استفاده از شاخص­هاي توسعه­ پايدار كشاورزي و استقرار جمعيتي، ميزان جمعيت قابل استقرار پايدار تخمين زده شد. نتايج نشان مي­دهد كه با استفاده صحيح از منابع آب و خاك، نه ­تنها مي­توان شاخص توليد در واحد سطح را نسبت به سطح كشور و دنيا افزايش داد بلكه مي­توان با افزايش سطح كشت و ميزان توليد محصولات در دامنه چهار تا 42 درصد، ميزان استقرار جمعيت را نيز بر­اساس شاخص­ هاي مختلف 11 تا 34 درصد افزايش داد و اين در حالي­‌است كه عامل اقتصادي- اداري به­ عنوان چالش اصلي در اجراي سيستم­هاي آبياري تحت فشار در مناطق بياباني شناسايي شد.

Iran has limited water resources combined with high evapotranspiration. The overpopulation and the increasing need of food and thus the lack of agricultural products always rings the alarm. Thus with development of water resources and saving water, we can raise surface water irrigated fields and finally raise agricultural productivity. In this project, by using existing data from soil and water resources in the Central Desert, including provincesKhorasanRazavi and Jonoobi, Semnan, Isfahan, Qom, Yazd, Hormozgan, Kerman, Sistan and Baluchestan and by using Boolean logic and GIS software, suitable and talented areas, identified for the implementation of modern irrigation systems, an‎d then based on the results of questionnaires, affecting factors of rejection the pressurized irrigation systems by farmers in desert areas were analyzed with SPSS software an‎d finally by using sustainable agricultural development indicators of population, the population sustainable settlement, it was estimated. The results show that, with the proper use of water and soil resources and avoid wasting this valuable resource not only can be increase production per unit area index over the country and world but also by increasing acreage can be increase products in the range of 4 to 42 percent and establishment of population based on various indices in the range of 11 to 34 percent. While economic-administrative agent as the main challenge in the implementation of pressurized irrigation systems in desert areas were identified.