جريان‌ شناسي نوانديشي در فقه سياسي شيعه با تأكيد بر آراء شيخ اسماعيل محلاتي

جريان شناسي نوانديشي ديني و به‌ويژه فقه سياسي شيعه در ايران يكي از مهم ‌ترين موضوعات در قلمرو انديشه سياسي اسلام و همچنين تاريخ انديشه سياسي در ايران معاصر است. با شروع عصر جديد در تاريخ اروپا تدريجاً امواجي از نوگرايي و آزاد انديشي در ايران وزيدن گرفت كه از آن جمله ورود مفاهيم جديد سياسي و تأثيرات آن بر عالمان ديني بود در چنين اوضاع و احوالي طيفي از علماء بويژه فقيهان شيعه در ايران به حسب عقلانيت نهفته در انديشه ‌هاي نوظهور و وارداتي غربي واكنش ‌هايي مثبت و رويكردي همدلانه از خود بروز دادند كه مي‌ توان با عنوان سرآغاز نوانديشي ديني از آن ياد نمود. نقطه اوج اين فرايند جنبش مشروطه خواهي و دفاع برخي مراجع و علماء شيعي همچون آخوند خراساني، عبدالله مازندراني، ميرزاي نائيني و شيخ اسماعيل محلاتي از آن مي ‌باشد. تلاش اين افراد در راستاي سازگاري بخشيدن ميان انديشه ‌هاي جديد غربي با فقه اسلامي، منجر به ارائه طرحي از حكومت مشروطيت گرديد كه تا حد بي‌ سابقه‌ اي با اصول و مباني شرعي منطبق بود. بررسي حاضر با مرور اجمالي بر فرايند نوانديشي در عصر مشروطه خواهي و تأكيد بر جايگاه شيخ اسماعيل محلاتي درصدد برآمده تا چشم اندازي مناسب و هر چند محدود در اين خصوص ارائه نمايد.