تحصيلات، فرهنگ سياسي و مشاركت انتخاباتي

هرساله شاهد انتخابات متنوع و متعددي در ايران هستيم؛ اما در مقايسه با پديدۀ سياسي ديگر مانند انقلاب كه به‌ندرت اتفاق مي‌افتد و در اين زمينه با ادبيات غني سروكار داريم، بررسي انتخابات ضعف‌هاي عمدۀ نظري و تجربي دارد. ناسازگاري بين يافته‌هاي پژوهش‌ها در زمينۀ رابطۀ تحصيلات و مشاركت انتخاباتي در طول 4 دهۀ اخير در ايران، نشان مي‌دهد در اين زمينه اجماع نظري وجود ندارد و دليل آن ‌هم نبود تحليل انتقادي در اين زمينه است. اين مقاله، با استفاده از ديدگاه انتقادي و تحليل در فضاي كنش درصدد است تبيين جامعه‌شناختي از مشاركت انتخاباتي براساس سواد و تحصيلات و درمجموع آموزش ارائه كند. از آنجا كه تحصيلات و سواد و به‌صورت كلي آموزش در چارچوب و فضاي كنش امري فرهنگي قلمداد مي‌شود، از نظريه‌هاي مدرنيزاسيون و فرهنگ سياسي براي تبيين آن استفاده ‌شده است. روش پژوهش، تطبيقي درون‌كشوري است. جامعۀ آماري مدنظر شامل همۀ داده‌هاي اسنادي در 31 استان كشور و 429 شهرستان در سال 1395 و ميزان مشاركت در انتخابات دوازدهمين دورۀ انتخابات رياست جمهوري است. نتايج نشان دادند بين مشاركت انتخاباتي و مشاركت سياسي تمايز اساسي وجود دارد و برخلاف نظريۀ مدرنيزاسيون، بين سواد (تحصيلات) و مشاركت انتخاباتي (نه مشاركت سياسي) رابطۀ خطي وجود ندارد. با افزايش تحصيلات تا سطح ديپلم، مشاركت انتخاباتي افزايش و با افزايش تحصيلات دانشگاهي، ميزان مشاركت انتخاباتي كاهش مي‌يابد. همچنين در سطح نظري، فرهنگ سياسي تأثير سواد و تحصيلات بر مشاركت انتخاباتي را توضيح مي‌دهد.