كارآيي روش ژئوپدولوژي در نقشه‌برداري خاك‌هاي زراعي اراضي پاياب سد آيدوغموش ميانه

Performance of geopedology approach in mapping of agricultural soils within Aidoghmoush dam downstream lands in Miyaneh, Iran

يكي از روش­هاي سيستماتيك براي تجزيه و تحليل سطوح ژئومرفيك در نقشه­ برداري خاك كه عمليات صحرايي را عمدتاً بر مبناي كار در منطقه نمونه پايه ­ريزي مي­كند، روش ژئوپدولوژي مي­باشد. هدف اين تحقيق تعيين ميزان اعتبار تعميم­ پذيري نتايج حاصل از روش ژئوپدولوژي براي اشكال اراضي مشابه در منطقه ميانه-استان آذربايجان­شرقي بود. به اين منظور مطالعه تفرق خاك با استفاده از اندازه­گيري آن در يك توالي سلسله ­مراتبي از سطوح رده­ بندي خاك و مقايسه­ ي واحدهاي مشابه در روش ژئوپدولوژيك با استفاده از شاخص­هاي تفرق صورت گرفت. پس از تهيه نقشه تفسيري اوليه روي عكس­هاي هوايي با مقياس 1:20000، واحد HPu211 كه بيشترين مساحت از محدوده مطالعاتي را دربرمي­گرفت، انتخاب گرديد و تعداد 15 پروفيل خاك با فواصل تقريبي 150 متر در اين واحد، حفر، تشريح و نمونه ­برداري شدند. ميزان قابليت تعميم­ نتايج روش ژئوپدولوژي براي واحد مزبور، از طريق حفر نُه پروفيل خاك ديگر در يك واحد مشابه موجود در خارج از منطقه­ ي نمونه كه منطقه تعميم ناميده شده است، مورد بررسي قرار گرفت. بر اساس نتايج شاخص تفرق شانن از سطح رده به سمت فاميل خاك، در هر دو منطقه نمونه و تعميم، افزايش مي­يابد؛ ليكن تنها در سطح فاميل، تفاوت معني­داري بين ميانگين تفرق خاك­هاي دو منطقه در سطح اعتماد 95% وجود دارد. افزايش تفرق خاك­ها در خلال سلسله­ مراتب رده ­بندي خاك، حتي با تغيير مقياس درك و تمركز بر توالي افق­هاي ژنتيكي پروفيل­­­ هاي حفر شده در مناطق نمونه و تعميم نيز به اثبات رسيد. بنابراين، به منظور افزايش دقت نتايج روش ژئوپدولوژي، استفاده از فازهاي لندفرم­ ها و نيز تعيين فاز خانواده خاك و يا فاز سري خاك براي هر يك از حالت­هاي لندفرم توصيه مي­شود.

ABSTRACT The geopedological method is one of the systematic methods for analyzing geomorphic surfaces in soil mapping in which field work is mainly based on work in the sample area. This research intended to investigate the degree of validity generalization of results obtained in the geopedological method for similar landforms in the Miyaneh region of East Azarbaijan Province. For this purpose, soil diversity study was conducted through measuring it in a hierarchical sequence in USDA soil taxonomy levels and by comparing similar units in the geopedological method through employing diversity and similarity indices. After preparing the initial interpretative map (based on aerial photographs) at a scale of 1:20000, the HPu211 unit that covered the greatest delineation of study area was selected and 15 soil profiles, about 150 meters apart, were excavated, described, and sampled in this unit. The degree of validity generalization of geopedological results for the mentioned unit was determined by digging nine other soil profiles in a similar unit, called the generalization area, which was located outside of the sample area. Results indicated the value of Shannon’s diversity index increased from the level of soil order to soil family in both the sample and the generalization areas; however, only at the soil family level were there significant differences between soil diversity in the two areas at the confidence level of 95%. Even by changing the understanding level, and through concentrating on the sequence of genetic horizons in the excavated profiles in the sample and generalization areas, increased soil diversity in the soil taxonomic hierarchy was proved. Therefore, it is recommended that landform phases be used, and soil family phase and/or soil series phase be determined for each landform phase, to increase the accuracy of the geopedological method.