توزيع مكاني كربنات كلسيم معادل با روش‌هاي زمين‌آماري در خاك‌هاي منطقه آچاچي ميانه

Spatial variability of equivalent calcium carbonate using geostatistic methods in soils of Achachi region Miyaneh, Iran

تغييرات ساختاري خاك، دربرگيرنده ­ي تغييرات مشخص و تدريجي خصوصيات آن به عنوان تابعي از فيزيوگرافي، ژئومورفولوژي و مجموعۀ برهم­كنش­هاي عوامل خاك­ سازي است. حتي پس از طبقه­ بندي و يا پهنه­ بندي خصوصيات مختلف خاك و نمايش آن­ها در قالب واحدهاي نقشه، واحدهاي مربوط در درون خود، كاملاً همگن نبوده، تغييرات مكاني قابل توجهي را نشان مي­دهند. هدف از اين پژوهش، ارزيابي كارآيي شماري از روش­هاي رايج درون­يابي به منظور تخمين و پهنه­ بندي يكي از ويژگي­هاي كيفي و تأثيرگذار خاك­ هاي منطقه و ايران يعني كربنات كلسيم معادل در اراضي زراعي پاياب سد آيدوغموش بخش آچاچي واقع در شهرستان ميانه بود. بدين منظور تعداد 62 نمونه خاك سطحي از عمق 30-0 سانتيمتري به صورت تصادفي جمع­ آوري و مورد تجزيه آزمايشگاهي قرار گرفت. بعد از بررسي نرمال بودن داده ­ها اقدام به ترسيم واريوگرام تجربي همسانگرد و تحليل نتايج واريوگرافي گرديد. روش­هاي زمين­ آماري كريجينگ و معكوس فاصله وزن­دار به منظور درون­يابي و پهنه ­بندي آهك خاك به كار گرفته شدند. مدل­هاي نمايي، گوسي و كروي بر تغيير نماهاي تجربي برازش داده شدند. سپس براي ارزيابي روشهاي ميان­يابي از روش ارزشيابي متقابل و چهار معيار ميانگين خطاي مطلق، ميانگين خطاي اريب، ريشه ميانگين مربعات خطا و ضريب تبيين استفاده شد. نتايج نشان داد كه در تخمين آهك خاك و تغييرات آن، روش كريجينگ بر روش معكوس فاصله وزن­ دار ارجحيت داشت چون مقدار ميانگين خطاي مطلق در آن برابر 86/1% بود و همچنين در اين روش مدل نمايي، بيشتر از ساير مدل­ها از ساختار مكاني قوي­تري برخورداربود. بنابراين براساس نتايج اين پژوهش كه با در نظر گرفتن بهترين روش ميان­يابي، نقشه پهنه ­بندي كربنات كلسيم منطقه مورد مطالعه را به دست داده است، مي­توان استفاده از روش زمين ­آمار را در مديريت دقيق خاك­هاي آهكي منطقه براي استفاده بهينه از آن­ها پيشنهاد داد.

Structural changes, including gradual and identified variations in soil properties is a function of physiography, geomorphology and a set of interactions of soil forming factors. Even after classification or zoning of soil properties and displaying them in the form of map units, the units are not completely homogeneous, and show significant spatial variations. The aim of the study was to evaluate the effectiveness of a number of common methods of interpolation to estimate and delineate one of the qualitative and impressive characteristics of the soils, that is, calcium carbonate equivalent in the farms located in Aidoghmoush dam downstream in Miyaneh county. A total of 62 topsoil samples from a depth of 0-30 cm was randomly collected and analyzed in laboratory. After checking the normality of the data, isotropic experimental variogram was calculated and variography results were analyzed. Geostatistic methods of Kriging and inverse distance weighted were used for interpolating and zoning of soil lime. Exponential, Gaussian and spherical models were fitted to experimental variograms. For evaluation of interpolation methods cross validation, mean absolute error, mean bias error, root mean square error and coefficient of determination were used. The results showed that in lime estimating and changes, Kriging method was superior than inverse distance method because of the 1.86% mean absolute error as well as the exponential model than other models met stronger spatial structure. So the results of this study with regard to the best method of interpolation used in draw the calcium carbonate zoning map, it can be suggested that the use of geostatistics to efficient use of calcareous soils in studied area to achieve the precise management of these soils.