عدم تعادل دام و مرتع و تأثير طرح‌هاي مرتعداري :مطالعه موردي در شهرستان ماهنشان

اجراي طرح هاي اصلاحي و احيايي مراتع به منظور حفظ و احياي منابع طبيعي، همچنين تأمين معيشت جمعيت قابل توجهي از بهره برداران به خصوص بهره بردارن روستايي دامدار ضروري است. مطالعه موردي حاضر به بررسي عوامل مؤثر بر عدم تعادل دام و مرتع و تأثير طرح هاي مرتعداري در روستاهاي شهرستان ماهنشان در استان زنجان مي پردازد. داده ها با استفاده از مصاحبه هاي نيمه ساختار يافته با بهره برداران مراتع، مشاهده مشاركتي، بررسي مدارك و اسناد طرح هاي مرتعداري موجود و ترسيم نقشه هاي روستا گردآوري گرديد و در نهايت داده ها، با استفاده از مفهوم سازي، كد بندي، ترسيم نمودار و تحليل نقل قولي، تجزيه و تحليل شدند. نتايج نشان داد، بهره برداري از مراتع به صورت جمعي (مشاعي) و بر اساس واگذاري مراتع ملي به آن ها انجام مي گرديد. معيشت خانوارها وابسته به چراي مراتع بود و اگرچه تعداد دام سرانه هر خانوار كم ارزيابي گرديد، ولي جمع آن ها به طور متوسط ۲۵/۲ بيشتر از ظرفيت مراتع ارزيابي شد. طرح هاي مرتعداري موجود نيز نتوانسته است به كاهش تعداد دام موجود و كاهش فشار بر مراتع بيانجامد. از جمله دلايل اين امر مي توان به مواردي همچون، وابستگي بالاي معيشتي خانوارها به دامداري و بهره برداري از مراتع، نبود تنوع در استراتژي هاي معيشت خانوارها، حضور اندك بهره برداران در تصميمات مربوط به مراتع و عدم توجه برنامه ريزان به اين موارد در تهيه و اجراي طرح هاي مرتعداري اشاره كرد. بنابراين اين طرح ها زماني مي توانند به تعادل دام و مرتع به صورت پايدار منجر گردند كه تجديد نظري در آن ها صورت گيرد.