تحليل ساختار مكاني برخي از خصوصيات خاك با استفاده از روش زمين‌آمار (مطالعه موردي: مراتع غرب تفتان، شهرستان خاش)

پژوهش حاضر با هدف بررسي تغييرپذيري مكاني خصوصيات خاك در مراتع تفتان شهرستان خاش انجام شد. براي اين منظور، پس از تعيين واحدهاي همگن بوم شناختي با استفاده از نقشه هاي شيب، جهت، ارتفاع و همچنين نقشه زمين شناسي با مقياس 1:25000، نمونه برداري از خاك به روش تصادفي سيستماتيك در امتداد 3 ترانسكت 150 متري انجام شد. به طور كلي، 24 نيمرخ خاك در منطقه حفر و از دو عمق 150 سانتي متري و 3015 سانتي متري نمونه خاك برداشت شد. پس از نمونه برداري خصوصيات مورد بررسي شامل درصد سنگريزه، بافت، رطوبت اشباع، رطوبت قابل دسترس، گچ، ماده آلي، اسيديته و هدايت الكتريكي با روش هاي استاندارد اندازه گيري شد. به منظور بررسي و تشريح ساختار فضايي خصوصيات خاك از روش كريجينگ در نرم افزار +GS نسخه 9 استفاده شد. بعد از برازش مدل به تغييرنما و تعيين پارامترهاي مدل، ارزيابي دقّت نتايج با روش ارزيابي متقاطع و با درنظر گرفتن دو پارامتر آماري ميانگين انحراف خطا و ميانگين مطلق خطا صورت گرفت. نتايج نشان داد كه بيشتر خصوصيات مورد بررسي در هر دو لايه سطحي و عمقي خاك داراي مدل هاي كروي و نمايي هستند. بر اساس نتايج، خصوصياتي مانند آهك عمق اول (با اثر قطعه اي 07/4 و ساختار مكاني 80/0)، آب قابل دسترس عمق اول و دوم (با اثر قطعه اي 29/0 و 1/0 و ساختار مكاني 97/0 و 99/0) و خصوصيات مرتبط با بافت خاك (درصد شن، رس و سيلت) داراي ساختار مكاني قوي هستند اما براي برخي از خصوصيات مانند گچ، رطوبت اشباع، و سنگريزه هم در لايه سطحي خاك و هم در لايه عمقي، ساختار مكاني قوي مشاهد نشد. بالابودن مقدار خطا و اريبي برآوردها نشان مي دهد كه به علت بالابودن مقدار اثر قطعه اي و ضعيف بودن ساختار مكاني، كريجينگ نتوانسته بر اساس مدل برازش شده براي متغيرهاي سنگريزه عمق اول (با خطاي 93/11 و انحراف 708/0) و شن عمق دوم (با خطاي 51/10 و انحراف 15/0) برآورد صحيحي انجام دهد.