تعيين شاخص هاي ارزيابي وضعيت مراتع درمنه زار با مشاركت ذينفعان (مطالعه موردي: بخشي از درمنه زارهاي اصفهان)

وضعيت مرتع مهمترين عاملي است كه در مديريت مرتع ضروري است. روش هاي تعيين وضعيت مراتع براي درمنه زارهاي مركزي ايران كارآئي لازم را ندارند و اين مسئله موجب اتخاذ شيوه هاي نامناسب مديريتي براي 45 درصد از عرصه هاي طبيعي كشور (تحت اشغال گونه درمنه دشتي) مي گردد. از علل عدم كارآئي روش هاي متداول تعيين وضعيت درمنه زارها، خاستگاه اوليه و ضعف تئوريك اين روش ها و عدم استفاده از تجربيات و دانش بومي بهره برداران و كارشناسان با تجربه در طراحي آن ها مي باشد. به منظور رفع اشكالات مذكور، در اين تحقيق ضمن بررسي منابع موجود علمي و برگزاري 2 كارگاه جداگانه با حضور بهره برداران و كارشناسان مرتبط با درمنه زارهاي مركزي ايران، مجموعا تعداد چهل شاخص استخراج و روش ارزيابي هر شاخص نيز تعيين گرديد. سپس با انتخاب پارك ملي كلاه قاضي به وسعت 46448 هكتار به عنوان منطقه مرجع و مراتع اطراف آن اقدام به ارزيابي و امتيازدهي شاخص ها در سايت هاي متناظر درون و بيرون پارك گرديد. پس از ارزيابي، اقدام به هم مقياس سازي امتيازات مربوطه بر مبناي صفر تا صد گرديد. به منظور تعيين شاخص هاي موثر در تعيين وضعيت مرتع، طي سه مرحله اقدام شد 1) به وسيله نرم افزار SPSS در قالب آزمونt زوجي، شاخص هايي كه اختلاف معني دار در حد 0.01 و 0.05 در بيرون و درون پارك را داشتند مشخص شدند. 2) از بين شاخص هاي انتخاب شده مرحله 1 آنهائي كه بيشترين تمايز بين سايت هاي مرجع و ارزيابي را با توجه به مقايسه t به دست آمده با t جدول (2.756) داشتند، به عنوان شاخص هاي موثر تعيين شدند. 3) از ميان شاخص هاي مرحله 2 (شاخص هاي موثر)، آنهائي كه حدافل در دو منبع از منابع سه گانه استخراج اوليه (كارگاه مشاركتي بهره برداران، كارگاه مشاركتي كارشناسان و منابع علمي) معرفي شده بودند تحت عنوان شاخص هاي موثر نهائي تعيين گرديدند. نتايج نشان داد كه از چهل شاخص به دست آمده از منابع سه گانه استخراج اوليه، 27 شاخص داراي اختلاف معني دار در سطح 1 و 5 درصد بودند و از ميان 27 شاخص مذكور، در مرحله دوم 21 شاخص تحت عنوان شاخص هاي موثر اوليه انتخاب و نهايتا در مرحله سوم، 12 شاخص به عنوان شاخص هاي مؤثر نهايي در تعيين وضعيت درمنه زارها معرفي شدند. اين شاخص ها عبارتند از: فرم بوته هاي دائمي مرغوب، توليد علوفه، گياهان مرغوب، تركيب گياهان، گياهان مهاجم، تكثير گياهان مرتعي (زادآوري)، درصد لاشبرگ، گياهان نامرغوب، فرسايش خاك، بنيه و شادابي گياهان، تراكم گياهان و درصد تاج پوشش دائمي.