ارزيابي توان محيطي كشت كلزا با مدل فرآيند تحليل سلسله مراتبي و تاپسيس در استان مازندران

Evaluation of rapeseed cultivation potential with analytical hierarchy process model and TOPSIS in Mazandaran Province, Iran

كشت كلزا جهت تأمين روغن ­هاي خوراكي در مناطق معتدل كشور رو به افزايش است. در اين مطالعه، توان محيطي استان مازندران براي كشت كلزا ارزيابي شد. براي اين منظور داده­ هاي اقليمي ايستگاه­ هاي سينوپتيكي و كليماتولوژي استان از قبيل درجه حرارت، بارش، درجه روز-رشد، ساعات آفتابي، تعداد روزهاي يخبندان و رطوبت نسبي از سال 1380 تا 1395 مربوط به هر يك از مراحل فنولوژيكي كلزا و داده ­هاي قابليت محيطي از قبيل قابليت و كاربري اراضي، عمق خاك، ارتفاع، شيب و جهت شيب جمع­ آوري شد. به منظور اولويت­ بندي و ارزيابي معيارها در ارتباط با كشت كلزا ار روش تحليل فرايند سلسله مراتبي استفاده شد. سپس با وزن­ دهي به لايه­ هاي تهيه شده بر اساس معيارها و مدل مورد نظر، تحليل فضايي اطلاعات با استفاده از مدل تاپسيس در محيط سيستم اطلاعات جغرافيايي صورت گرفته و لايۀ نهايي ارزيابي تناسب اراضي براي كشت كلزا تهيه شد. در نهايت، استان مازندران از لحاظ كشت كلزا به چهار پهنۀ بدون محدوديت، داراي محدوديت كم، محدوديت متوسط و محدوديت زياد تقسيم شد. نتايج نشان داد كه بخش اعظمي از استان مازندران توان بوم­ شناختي و پتانسيل مناسب براي كشت كلزا را دارا مي­ باشد.

Rapeseed cultivation is growing to provide edible oils in temperate regions of Iran. In current study, environmental potential of Mazandaran Province was evaluated for rapeseed cultivation. The climatic data of the synoptic and climatological stations of the province such as temperature, rainfall, day-growth rate, sunshine, freezing days and relative humidity from 2001 to 2015 related to each phenological stage of rapeseed and environmental capability data such as land use capability, soil depth, elevation, slope and its direction were collected. To prioritize and evaluate the criteria for rapeseed cultivation, a hierarchical process analysis method was used. Then, weighing of the prepared layers based on the criteria and model, spatial analysis of information was carried out using TOPSIS model in GIS environment and a final evaluation of land suitability for canola cultivation was prepared. Finally, Mazandaran province was divided into four unlimited, low, moderate and high-limited regions for rapeseed. The results showed that a large part of Mazandaran Province has ecological potential for rapeseed cultivation.