شناسايي صفات مؤثر بر عملكرد دانه در ژنوتيپ‌هاي گندم نان تحت شرايط تنش و بدون تنش گرمايي

Recognition the effective traits on grain yield of bread wheat genotypes under heat stress and non-stress conditions

به منظور تعيين صفات مؤثر بر عملكرد دانه، 10 ژنوتيپ گندم نان شامل ارقام مرواريد و كوهدشت و لاين ­هاي N-87-4، N-87-9، N-86-6،N-86-8، N-80-19، N-86-5، N-85-5 و لاين 17 در دو شرايط و آزمايش جداگانه شامل شرايط محيطي بدون تنش گرمايي در تاريخ 15 آذر ماه و شرايط تنش گرمايي 10 بهمن ماه در ايستگاه تحقيقات كشاورزي گنبد كاووس طي سال زراعي 91-1390 كاشته شدند. در اين پژوهش ژنوتيپ­ ها در قالب طرح بلوك­ هاي كامل تصادفي با سه تكرار و با تجزيه مركب مورد مقايسه قرار گرفتند. اثر متقابل تنش و ژنوتيپ تنها بر عملكرد دانه، طول سنبله، تعداد سنبله بارور ولي اثرات ساده تنش و ژنوتيپ در همه صفات مورد ارزيابي معني­ دار بود. در هر دو شرايط طبيعي و تنش گرمايي عملكرد دانه با صفت تعداد سنبله بارور همبستگي مثبت و معني ­داري داشت. رگرسيون گام به گام نشان داد كه تعداد سنبله بارور در شرايط بدون تنش 8/99% و در شرايط تنش 1/97% از تغييرات عملكرد دانه را تبيين نمود. تجزيه عليت نشان داد كه تعداد سنبله بارور بيشترين اثر مستقيم را بر عملكرد دانه در هر دو شرايط داشت. تجزيه خوشه­ اي به روش وارد در شرايط طبيعي ژنوتيپ ­هاي مورد مطالعه را در دو گروه و در شرايط تنش در سه گروه طبقه­ بندي كرد. بنابراين، گزينش ژنوتيپ ­ها براساس صفت تعداد سنبله بارور مي‌تواند به طور غير مستقيم در هر دو شرايط تنش گرمايي و طبيعي به گزينش ژنوتيپ‌هايي با عملكرد بالا منتج شود.

To determine the traits affecting grain yield, 10 bread wheat genotypes including Morvarid and Kohdasht cultivars and Lines of N-87-4, N-87-9, N-86-6, N-86-8, N-80-19, N-86-5, N-85-5 and Line 17 were planted in two separate experiments including environmental conditions without heat stress in 15 December, and heat stress conditions of 10 February in Gonbad Kavous Agricultural Research Station during 2011-2012. Genotypes were compared in a randomized complete block design with three replications andwith combined analysis. Interaction of heat stress and genotypes were significant for grain yield, spike length, number of fertile spike. Genotypes and heat stress effect in all recorded traits were significant. In both conditions, grain yield had a positive and significant correlation with number of fertile spikes. Stepwise regression showed that the number of fertile spikes in normal conditions 99.8% and in heat stress 97.1% of grain yield changes were explained. The path analysis showed that the number of fertile spike had the most direct effect on grain yield in both conditions. The cluster analysis categorized genotypes into two group in normal conditions and three groups in heat stress conditions. Therefore, the number of fertile spikes can be used indirectly in the selection of genotypes with high yield in both heat and normal conditions.