جامعه شناسي يك بحران: آسيب شناسي اجتماعي بحران آب در حوضه آبريز زاينده رود

Sociology of a crisis: The social pathology of the water crisis in the Zayandeh-Rood river basin

حوضه آبريز زاينده رود به عنوان تنها رودخانه دايمي و پرآب فلات مركزي در خطه جمعيتي پرتراكم و اقليم خشك و نيمه خشك است. در اين حوضه به دليل مديريت و نظارت تاريخي دقيق، مسايل اجتماعي تقسيم آب به ندرت مشهود بود. بااين وجود از اواسط دهه 80 شمسي، اين رودخانه به طور مداوم جريان طبيعي خود را از دست داده و تبديل به رودخانه اي فصلي شده است. لذا اعتراضات زيادي نيز در استان هاي بهره بردار از اين حوضه روي داده است. هدف از مقاله حاضر بررسي چرايي بحران آب در زاينده رود در دو دهه اخير است. از آنجاكه شناخت مسايل مديريت آب فراتر از فهم موضوع از منظر فني بوده و در زمره علوم بين رشته اي قرار دارد، لذا شناخت مسايل و مشكلات در شيوه مديريت منابع آب در حوضه زاينده رود نيز در ابعاد مختلفي در نظر گرفته شده است. بدين ترتيب اين مقاله نيز با تمركز بر رويكرد شناخت شكاف حكمراني آب حوضه زاينه رود در بخش هاي مختلف پرداخته است. روش به كار برده شده براي اين هدف، علاوه بر تحليل اسناد و قوانين، مبتني بر تحليل مضمون قياسي مصاحبه هاي تخصيصي با 30 كارشناس و خبره آب در بخش ها و استان هاي مختلف (اصفهان و چهارمحال و بختياري) است. نتايج به دست آمده نشان داد كه حكمراني آب در حوضه زاينده رود برآمده از شكاف هاي مختلفي از جمله شكاف اجرايي، شكاف هدفگذاري، شكاف سياستي، شكاف اطلاعاتي، شكاف ظرفيتي، شكاف سرمايه گذاري و شكاف مسيوليت پذيري است.

The Zayandeh-Rood river basin is the only permanent and water-rich river in the central plateau in a densely populated area with a dry and semi-arid climate. Due to precise historical management and supervision, the social problems of water distribution rarely happened. However, since the mid-1980s, the river has steadily lost its natural flow and has become seasonal river. Therefore, there have been many protests by stakeholder in the provinces. The purpose of this paper is to investigate the reason for the water crisis in the Zayandeh-Rood river basin has occurred over the last two decades. The knowledge of water management is beyond the technical understanding of the subject, and it is an interdisciplinary science, so it should be considered in different fields. Thus, this article focuses on recognizing the water governance gap in the Zayandeh-Rood river basin in various sectors. The method used for this purpose, is analysis of documents, based on a comparative content analysis. Also we conducted interviews with 30 water experts in different districts and provinces (Isfahan, Chaharmahal and Bakhtiari). The results showed that water governance in the Zayandeh-Rood River basin resulted in various gaps, including executive gaps, targeting gaps, policy gaps, information gaps, capacity gaps, investment gaps, and responsibility gaps.