مفاهيم فلسفي مرلوپونتي: بستري براي تحليل هنر تعاملي نگاهي به پرفورمنس «كشت زار»

درك مرلوپونتي از هنر با ديدگاه پديدارشناسانه او از ادراك گره خورده است. به زعم وي مسالۀ مهم در هنر، پرسش دربارۀ زيبايي نيست، بلكه پرسش دربارۀ ادراك و بيان است. مرلوپونتي با تمركز بر هنر، در پي توصيف ارتباط هنرمند با اشيا و جهاني است كه به تصوير مي كشد. به عبارتي او رابطۀ هنرمند با اثر هنري را مد نظر قرار مي دهد. اما در اين پژوهش، با تمركز بر شروح فلسفي مرلوپونتي، ما در صدد يافتن وجه ديگري از رابطه بوده ايم. هدف ما در اينجا، توصيف ارتباط متقابل كار هنري و مخاطب هنر است. با اين هدف به جاي پرداختن به نظرات مستقيم او در مورد هنر، بازگشتي به طرح فلسفيِ مرلوپونتي خواهيم داشت. در قدم نخست، در اين مقاله، به شيوۀ توصيفي تحليلي، مفاهيم اساسي فلسفۀ مرلوپونتي را مورد بررسي قرار مي دهيم و سپس از اين مفاهيم به منظور توصيف رابطۀ مخاطب با رويداد هنر تعاملي، بطور كلي، و توصيف تداخل و در هم تنيدگي بدني اجراگر با مخاطب در پرفورمنس تعاملي، بطور خاص، استفاده مي كنيم. در خاتمه با اهتمام به داده هاي پژوهش نگاهي به پرفورمنس كشت زار (اجراگر: امير معبد) خواهيم داشت و اهميت وجه بدنمندي و تحليل آن در حوزۀ هنر تعاملي، اجراگر و مخاطب را در رويداد و تعامل بين آن ها تحليل مي كنيم. موضوع پژوهش از آن جهت حائز اهميت است كه هنر تعاملي با وجود بسط و گسترش آن در دنياي هنر معاصر، و با وجود پژوهش هاي متعددي كه در اين زمينه انجام گرفته، از منظر فلسفي كمتر مورد توجه قرار گرفته است. بكارگيري ديدگاه فلسفي مرلوپونتي در تحليل هنر تعاملي، امكاني براي رهاسازي كار هنري از تعاريف و محدوديت ها، و نيز گذر از دوگانه انگاري بيرون/درون ، هنرمند/مخاطب، ... در كار هنري است. تعامل مخاطب با كار هنري، تجديد حياتي براي هنر، در جهت برپايي جهاني مشترك بين هنرمند و مخاطبِ رويداد هنر تعاملي است. متناسب با مفاهيم فلسفي مرلوپونتي، در پرفورمنس كشت زار اجراگر، سرچشمه و تمام كنندۀ اجرا نيست و كنش هاي بدني او مستقل از مخاطب نبوده، بلكه او در معرض بدنمندي، اعم از نگاه، حسيت، حركت و همچنين در معرضِ بيان و كنش هاي بدني او قرار دارد. رويداد تعاملي، جهان مشتركِ اجراگر و مخاطب است كه در آن هم در معرض ادراك هم، و هم متاثر از كنش هم، در رويدادي گشوده و غيرقابل پيش بيني سهيم هستند. در اين اجرا، مفهوم بيانِ مرلوپونتي، پيش از هر فكر و استدلالي، و بواسطۀ مجاورتِ بدنمندانه اجراگر و مخاطب، به دفعات تجلي پيدا مي كند.