نقش بازآفريني مجازي در حفاظت از آثار تاريخي در نمونۀ مطالعاتي ايوان ‌موزائيك شهر بيشاپور

هر اثر تاريخي ممكن است در اثر عوامل مختلف دچار فقدان بخش هايي از كالبد خود شده باشد. ميزان كاستي هاي كمّي و كيفي كالبد با از دست رفتن هويت و يكپارچگي اثر رابطۀ مستقيم دارد و از ميزان صحت بازسازي كالبدي و مجازي آن مي كاهد. از طرف ديگر، عدم درك شكل كامل يك بنا، ميزان توجيه حفاظت از آن را متأثر مي سازد. ايوان موزائيك بيشاپور، كه دچار آسيب هاي مذكور بوده، به عنوان نمونۀ مطالعاتي انتخاب شده است. موزائيك هاي كف ايوان در حين كاوش به موزه هاي ايران باستان در تهران و لوور در پاريس منتقل شده اند و از طاق ايوان نيز اثري باقي نمانده است. عدم درك شكل اصيل اين بنا فعاليت هاي حفاظتي را نيز دچار انحراف كرده و ديوارهاي پشتيبان بدون توجه به شكل اصيل بنا و محل كف سازي هاي موزائيكي احداث شده اند. راهبرد تفسيري تاريخي كه بر مدارك اسنادي و تصويري استوار است، در كنار راهبرد شبيه سازي، به عنوان روش پژوهش انتخاب شده است. در اين پژوهش، ابتدا ضمن تطبيق وضعيت فعلي اثر با تصاويري كه از طرح موزائيك ها در دست است، آسيب هاي ناشي از عدم تصور صحيحِ شكل اصيل بنا شناسايي و سپس امكان و نقش بازآفريني در حفظ كالبد و ارزش هاي بناي تاريخي بيان مي شود. بدين منظور، جانمايي عناصر معماري و تزييني ايوان كه از ميان رفته ، به صورت تصويري بازسازي شده اند. با توجه به موضوع حفظ اصالت آثار موجود در يك محوطۀ تاريخي، و اينكه بازسازي هاي كالبدي مي توانند به توليد نمونه هاي بدل و غير اصيل منجر شوند، توليد ميراث مجازي يكي از راه هايي است كه با كمترين مداخلات فيزيكي نيازهاي تجسم شكل اوليۀ بنا را فراهم مي كند. به تصوير كشيدن وضعيت اصلي احتمالي اثر خطوط اصلي نحوۀ حفاظت از آن را ترسيم مي كند. به عبارت ديگر، در نتيجۀ اين پژوهش مشخص مي شود كه بازسازي مجازي ايوان موزائيك مي تواند آن را از آسيب هايي كه ناشي از عدم درك شكل اصيل بناست، حفاظت كند.