سنجش حس مكان و شناسايي مؤلفه‌هاي مؤثر بر آن در بافت تاريخي تهران (موردپژوهي: محلۀ تاريخي امامزاده يحيي)

امروزه سطح پايين حس مكان و كمرنگ بودن احساس تعلق و هويت ساكنان در بسياري از مناطق شهري، به خصوص در بافت هاي تاريخي، به واسطۀ دگرگوني ها و تغييرات نامتناسب با بستر، روح و غريزۀ آدمي، مسئله اي مهم در بحث چگونگي برخورد با بافت هاي تاريخي است. اين پژوهش، با روش توصيفي تحليلي، به بررسي مفهوم چندبعدي حس مكان و شناسايي عوامل تشكيل دهندۀ آن در محلۀ تاريخي امامزاده يحيي به عنوان محله اي رو به زوال مي پردازد. بدين منظور براي سنجش حس مكان و ارزيابي عوامل مؤثر بر آن از ابزار پرسشنامه و مصاحبۀ نيمه ساختاريافته استفاده شده و با استفاده از آزمون همبستگي به كشف رابطۀ معنادار، شدت و جهت رابطۀ ميان آن ها پرداخته شده است. نتايج نشان داد كه درمجموع، حس مكان ساكنان محلۀ امامزاده يحيي در سطح پاييني قرار دارد و از جمله دلايل آن مي توان به نارضايتي ساكنان از عوامل كالبدي، اجتماعي، فعاليتي و معنايي در محله اشاره كرد. همچنين آزمون همبستگي نشان داد ميان حس مكان ساكنان و احساس افتخار آن ها به حضور در محله، رابطۀ معناداري وجود دارد (0.05 P) و سطح بالاي حس مكان باعث مي شود تا ساكنان با شدت بيشتري خود را اهل محلۀ خويش بدانند و متناسب با آن، انگيزۀ تداوم سكونت و ماندگاريشان در محل زندگي ارتقا يابد. در مقابل نحوۀ پيدا كردن مسيرها توسط ساكنان در اين محله، رابطۀ معناداري با بُعد وابستگي به مكان برقرار نكرده است (0.156r= و 0.05 P). همچنين نتايج حاكي از اين است كه وجود ابنيۀ تاريخي در محلۀ امامزاده يحيي به رغم علاقه مندي ساكنان به آن (4.76= ميانگين)، به خودي خود موجب تقويت حس مكان در ساكنان نمي گردد و تنها يكي از توانمندي هاي موجود محسوب مي شود. ازاين رو مي توان به كمك آن و ساير توانمندي هاي موجود، با برنامه ريزي هاي مدبّرانه، راه رسيدن به سطح بالاتري از حس مكان، تعلق به مكان و هويت مكان را هموارتر كرد.