مطالعه تطبيقي نقوش هنر اسلامي از‌‌ ديدگاه سنت‌گرايي و تاريخي‌نگري بر اساس آراي ‌كيت‌ كريچلو و گل‌رو نجيب اوغلو

بي‌ترديد، نقوش تزئيني، يكي از بارزترين وجوه هنر اسلامي بوده كه در تمامي آثار آن ديده مي‌شوند و شناخت عوامل مؤثر بر شكل‌گيري آنها ضروري مي‌نمايد. از طرفي، نياز به روش‌شناسي در پژوهش و داوري درباره هنر اسلامي، اجتناب‌ناپذير است. انديشمندان اين عرصه، روش‌ها و رويكردهاي متفاوتي را مورد توجه قرار‌ داده‌اند كه نتايج متفاوتي را نيز به‌همراه داشته و تعارضات و اختلاف‌ها در اين حوزه نيز مبتني بر اين مسأله هستند؛ از جمله اين رويكردها، سنت‌گرايي و تاريخي‌نگري است. تاريخي‌نگران با بهره‌گيري از فلسفه تاريخ هگل، مي‌كوشند تا هنر مسلمانان را وابسته و محدود به شرايط تاريخي دانسته و آن را بر اساس مستندات تاريخي مورد تحليل قرار دهند؛ در حالي ‌كه سنت‌گرايان، به حقايق و حكمت‌هاي جاويدان و مشترك در اديان معتقد بوده و ماهيت و منشأ هنر اسلامي را در درون سنت ديني كه داراي عناصر بي‌زمان و خارج از عرصه تاريخي‌نگري است، جستجو مي‌كنند. هر يك از اين روش‌ها، به زوايا و جنبه‌هاي خاصي از ماهيت هنر اسلامي اشاره دارند؛ اما بسياري از محققين كم‌سابقه به‌علت عدم شناخت مباني فكري و پژوهشي آنها، با تناقضات زيادي روبرو شده و سرگشته مي‌شوند. بنابر‌اين شايسته است انواع رويكردها در بررسي نقوش و هنر اسلامي تبيين شوند. از اين‌رو، تحقيق حاضر عهده‌دار پاسخ‌گويي به اين سؤال است كه مؤلفه‌ها و عناصر شكل‌دهنده نقوش هنر اسلامي از ديدگاه تاريخي‌نگري و سنت‌گرايي كدام هستند؟ و چه تفاوت‌هايي دارند؟ اين مقاله با هدف دست‌يابي به شناختي كامل‌تر از نقوش و هنر دوره اسلامي و رويكردهاي پژوهشي آن، چگونگي نگرش دو ديدگاه سنت‌گرا و تاريخي‌نگر را به روشي توصيفي تطبيقي مورد مطالعه قرار داده است. از آنجا كه ميان سنت‌گرايان، كيت كريچلو و از ميان تاريخي‌نگران، گل‌رو نجيب اوغلو به‌نحوي تخصصي به نقوش هنر اسلامي پرداخته‌اند، دو كتاب ايشان در اين خصوص، مبناي تحقيق قرار گرفته و سعي شده است به شرح و تطبيق آراي آنان پرداخته شود.