عزت نفس و احكام فقهي آن

Self-esteem and its Jurisprudential Rulings

«عزت نفس» احساس ارزشمندي شخص نسبت به خود است. حفظ عزت نفس و پرهيز از تذليل نفس كه در دانش تعليم و تربيت و اخلاق، بحثي مهم و اثرگذار به شمار مي‌رود، در دانش فقه نيز مورد توجه قرار گرفته و زير بناي احكام فراواني واقع شده و ردپاي آشكاري در فتاواي فقهي يافته است و اين در حالي است كه بحث از عزت نفس به صورت مستقل و منسجم در كتب فقهي معنون نشده است. نويسنده در اين پژوهش بنيادي، با روش توصيفي ـ كتابخانه‌اي، از ميان متون فقهي پنج دليل مرتبط به بحث را اصطياد كرده و به بررسي دلالي آن پرداخته است. برخي از اين ادله از قبيل دو قاعده نفي حرج و ضرر به عنوان ثانوي، منجر به صدور احكام مرتبط با عزت نفس مي‌شوند؛ و بعضي نيز مانند ادله حرمت اذلال نفس و ذلت پذيري بيانگر حكم اوليه‌اند؛. بدين ترتيب بايد اذعان كرد گستره و تنوع احكام مرتبط با عزت نفس، بيانگر نقش پررنگ و تأثيرگذار عزت نفس در احكام فقهي است. و مي‌تواند در صدور احكام فقهي بيش از اين به عنوان يك متغير، در نظر گرفته شود.

Self-esteem is to feel worthy about oneself. Maintaining self-esteem and avoiding self-humiliation which is considered as an important and effective issue in the knowledge of education and ethics has been taken into consideration in Islamic jurisprudence and underlies many rulings and has an obvious footprint in fatwas; however this issue has not been discussed independently and coherently in the jurisprudential books. The author, in this fundamental study, through descriptive-library method, has extracted from the jurisprudential texts, five reasons concerning the above said issue and discussed their denotation. Some of these reasons such as Nafye Haraj and Zarar in the form of secondary rulings lead to the issuance of rulings related to self-esteem and some others including the proofs of prohibition of self- humiliation indicate the primary ruling. Therefore, it should be admitted that the scope and variety of rulings related to self-esteem imply the significant and effective role of self-esteem on jurisprudential rulings and may be considered as a variable in issuing more rulings.