مفاهيم تمثيلي و نمادين مار در آثار حماسي، غنايي و عرفاني (با تكيه بر شاهنامه ي فردوسي، خمسه ي نظامي و مثنوي مولوي)

Allegorical and Symbolic Concepts of Snake in Epic, Lyric, and Gnostic Works On the Basis of The Shah- Nameh by Ferdowsi, The Khamseh by Nizami, and The Masnavi by Molavi

نماد علامت، اشاره، كلمه، يا چيزي است كه يك ويژگي چنان در آن بارز باشد كه بتوان آن را نماينده ي آن ويژگي دانست و هدف از كاربرد آن، انتقال پيامي وراي مفهوم ظاهري خود است. اين پژوهش با روش كتابخانه اي و شيوه ي توصيفي تحليلي نوشته شده است و هدف آن بررسي تطبيقي مفاهيم تمثيلي و نمادين مار در آثار حماسي، غنايي و عرفاني (با تكيه بر شاهنامه ي فردوسي، خمسه ي نظامي و مثنوي مولوي) است. ابتدا مفاهيم تمثيلي و نمادين اين جانور در حيطه هاي حماسه، غنا و عرفان بيان مي شود. سپس درصد تطبيق مفاهيم تمثيلي و نمادين در دو يا هر سه اثر و درصد كاربرد مفاهيم نمادين مار در هر اثر تعيين مي گردد. نتيجه اي كه از اين مقاله به دست آمده، اين است كه 37/5 درصد مفاهيم مار (فرومايگي، آزاررساني و پيچش) در هر سه اثر و 37/5 درصد (قدرتمندي، پاسباني و تاريكي) در دو اثر مطابقت دارند؛ 25 درصد مفاهيم نيز فقط در يكي از سه اثر به كار رفته اند. نيز 12/5 درصد مفاهيم در حيطه ي حماسي و 25 درصد مفاهيم در حوزه ي عرفاني است. براي مار هيچ مفهومي در حوزه ي غنايي نيامده است. 62/5 درصد مفاهيم در ديگرحيطه ها مي گنجند.

Symbol is a sign, point, word, or something which has such a clear and bright feature that it can represent that property. The aim of using symbol is that a message be sent beyond its outward meaning. In this study, we investigate symbolic concepts of snake in epic, lyric, and gnostic works (on the basis of The Shah-Nameh by Ferdowsi, The Khamseh by Nizami, and The Masnavi by Molavi) comparatively and according to the library method and descriptive-analytic method. At first, symbolic concepts of this creature in epic, lyric, and gnostic domain will be expressed. Then, we will determine the percentage of collation of the symbolic concepts in two or all three works and percentage of usage of snake symbolic concept in each work.The outcome of this article is this point that 37.5 percent of this creature’s concepts (baseness, hurtfulness and twisting) in all three works and 37.5 percent (strength, guarding and darkness) in two of them are conformed; 25 percent of the concepts are used only in one of them. In addition, 12.5 percent of concepts are in epic domain, and 25 percent are in gnostic one. There is no concepts in lyric domain for snake. 62.5 percent of concepts are in other domains (besides epic, lyric, and gnostic).