رسانه‌ي ملي و مساله‌ي جمعيت در يك مطالعه كيفي

بررسي روند تحولات جمعيتي ايران پس از انقلاب اسلامي نشان مي دهد، مطابق ماده سوم قانون مصوب مجلس درسال 1372 باعنوان«قانون جامع تنظيم خانواده»،رسانه هاي جمعي موظف گرديدند در راستاي سياست هاي كاهش رشد جمعيت،برنامه سازي و تبليغ نمايند كه اين عامل به همراه ساير عوامل فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي موجب گرديد، نرخ رشد جمعيت در دهه هاي اخير به صورت پرشتابي كاهش يابد و به حدود1/3 درصدبرسد. به اذعان كارشناسان رسانه اي، ابزار رسانه هاي جمعي و به طورخاص رسانه ملي، ازجمله عواملي هستند كه دركاهش رشد جمعيت موثربوده اند. در اين مطالعه كيفي با توجه به اهميت بازنمايي خانواده در رسانه ملي و تأثيرگذاري اين بازنمايي در تغييرات خانواده ايراني دو سوال اساسي در پژوهش حاضر مطرح گرديد : اول آنكه رويكرد رسانه ملي در موضوع زنان و خانواده در دهه هفتاد و هشتاد چگونه بر كاهش رشد جمعيت در كشور تاثيرگذار بوده است؟ و سوال دوم اينكه راهبردهاي رسانه ملي جهت افزايش رشد جمعيت كدامند؟ بدين جهت در اين مطالعه كيفي با كارشناساني كه داراي سابقه فعاليت در رسانه ملي يا كارشناس حوزه زنان و مباحث جمعيتي بودند، مصاحبه عميق انجام گرديد. داده هاي كيفي متن مصاحبه ها نشان مي دهد كه در دهه هاي اخير، فيلم ها و سريال هاي تلويزيوني تاثير منفي در موضوع جمعيت كشور داشته است. در تحليل محتواي ديدگاه هاي كارشناسان، 3 مقوله اصلي شامل: بازنمايي منفي از خانواده و زن؛ بازنمايي مثبت از كم فرزندي و منحصرسازي فرزندآوري استخراج گرديد. تم هاي مفهومي مرتبط با مقوله بازنمايي منفي از خانواده و زن شامل: بازنمايي منفي از تشكيل خانواده، بازنمايي منفي از تعاملات خانواده، بازنمايي منفي از نقش هاي والديني و همسري، بازنمايي هاي منفي از خانواده هاي پرجمعيت، برجسته سازي ناپايداري ها در خانواده و برجسته سازي رفاه فرزندان بوده است. اصلي ترين راهبرد مطرح شده از سوي مصاحبه شوندگان جهت ارتقاي نرخ رشد جمعيت، اتخاذ راهبرد « گفتمان خانواده محور »در رسانه ملي مي باشد.