مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - تعيين رتبه‌ي كارايي مصرف آب محصولات غله‌اي در استان آذربايجان شرقي با استفاده از الگوي MIP-DEA

چكيده فارسي :

با افزايش محدوديت منابع آب، اصلاح الگوي كشت بر اساس كارايي مصرف آب در بخش كشاورزي از اهميتي فراوان برخوردار شده است؛ لذا، در اين پژوهش براي تعيين جايگاه محصولات غله اي از لحاظ كارايي مصرف آب از الگوي تحليل پوششي داده هاي تركيبي با اعداد صحيح (MPI-DEA)، الگوي پايه تحليل پوششي داده ها (DEACCR) و روش هاي مرسوم استفاده شده است. داده هاي مورد نياز از منابع آماري سازمان جهاد كشاورزي استان آذربايجان شرقي براي سال 1394 گردآوري شد. بر اساس نتايج، توانايي الگوي DEACCR در تفكيك غلات مورد مطالعه با استفاده از شاخص عملكرد به آب و عملكرد در حداقل مقدار ممكن، در شاخص هاي درآمد به آب و سود به آب، بسيار كم و در خصوص درآمد و سود، متوسط مي باشد. در بهترين حالت الگوي، DEACCR توانسته امتياز و رتبه دو محصول را به گونه مشخص، شناسايي كند كه در هر مورد گندم در رتبه سوم و جو در رتبه چهارم قرار گرفته اند. همچنين،، براي اينكه گندم از لحاظ كارايي درآمدي و سودآوري در رديف محصولات كارا قرار گيرد، نياز است در زراعت آن از مصرف همه نهاده ها به ترتيب به اندازه 6/7 و 27/9 درصد كاسته شده كه بيشترين كاهش مورد انتظار با 334/67 و 1892/6 متر مكعب در هكتار، به آب مربوط مي باشد. در مورد جو نيز بر اساس شاخص درآمد به آب و سود به آب، براي ارتقاي كارايي، كاهش مصرف آب به اندازه 2533/5 و 3874/7 متر مكعب در هكتار، ضروري مي باشد. مقايسه ميانگين امتياز كارايي الگوهاي DEACCRو MIP-DEA با نتايج روش هاي مرسوم در محاسبه كارايي مصرف آب مشخص مي سازد كه در روش هاي مرسوم و در شاخص عملكرد به آب، ذرت دانه اي، گندم، جو و برنج به ترتيب در رتبه هاي نخست تا چهارم و بر اساس شاخص درآمد به آب، برنج، گندم، ذرت دانه اي و جو، رتبه هاي نخست تا چهارم را به خود اختصاص داده اند. در روش DEACCR بر اساس شاخص هاي مطلق (عملكرد، درآمد و سود) گندم و جو در رتبه هاي سوم و چهارم و مطابق با شاخص هاي نسبي (عملكرد به آب، درآمد به آب و سود به آب) جو در رتبه چهارم قرار گرفته اند. در الگوي MIP-DEAو بر اساس شاخص هاي مطلق، رتبه نخست به ذرت دانه اي و دوم، سوم و چهارم به ترتيب به برنج، جو و گندم اختصاص داده شده است و بر اساس شاخص هاي نسبي رتبه بندي به صورت ذرت دانه اي، برنج، گندم و جو مي باشد. روي هم رفته، مي توان گفت كه قضاوت در مورد رتبه كارايي مصرف آب محصولات زراعي افزون بر نوع شاخص انتخاب شده به روش محاسباتي نيز ارتباط دارد. بر اساس يافته هاي اين پژوهش استفاده از شاخص درآمد و سود به آب به همراه روش هاي MIP-DEAو DEACCR توصيه مي شود.

چكيده لاتين :

In this study, mixed integer programming data envelopment analysis (MIP-DEA) and basic model of DEA (DEACCR) as well as the cconventional methods were used to determine water use efficiency ranking of some agricultural products. The required information was collected from statistical sources of Agriculture Jihad organization of East Azerbaijan province for 2015. Based on the results, the ability of DEACCR to differentiate efficiency rankings of products was not enough. At the best, DEACCR model was only able to identify the score and rank of the two products which in the both, wheat and barley located in third and fourth places, respectively. Also, to improve the revenue and profit efficiencies of wheat, it was necessary the use of all inputs by 6.7 and 27.9 percent to be reduced, respectively.