بررسي آراء جامي در باره «نبوت خاصه» در ديوان اشعار با رويكرد به مباني علم كلام اسلامي

A Study of Jami's Opinions on "Special Prophecy" in the Divan of Poetry with an Approach to the Basics of Islamic Theology

نورالدين عبدالرحمن جامي يكي از شخصيت هاي برجسته حوزه علوم اسلامي در خراسان بزرگ است. از او آثار متنوعي در زمينه هاي گوناگون ادبي، عرفاني، ديني و... برجاي مانده است كه اين امر، نشان از گستره آگاهي او دارد. از جمله اين آثار، ديوان اشعار است كه از ابعاد گوناگون به ويژه بازتاب مسايل كلامي قابل بازخواني و تحليل است. در اين مقاله، با تكيه بر روش توصيفي- تحليلي و منابع كتابخانه اي، آراء كلامي جامي درباره مقوله «نبوت خاصه» در اثر مذكور بررسي شده است. نتايج تحقيق نشان مي دهد كه جامي پايبندي خاصي به هيچ مكتب كلامي نداشته و غالبا از مباني نظري كلام شيعي (بيشتر) و اشعري و معتزلي (كمتر) در تشريح آراء خود استفاده كرده است. نزديكي آراء جامي به موازين كلام شيعي، با توجه به گرايش هاي او به فقه شافعي -كه نزديك ترين گروه اهل سنت به تشيع هستند- قابل توجيه مي باشد. مهم ترين ديدگاه هاي او درباره مقوله «نبوت خاصه» عبارتند از: ارتباط بعثت پيامبر با هدايت و سعادت انسان ها؛ برتري محمد(ص) بر همه آفريده ها؛ محمد(ص)، غرض اصلي آفرينش؛ معراج؛ صفات پيامبر (شفاعت كردن، واسطه فيض الهي بودن، امي بودن)؛ معجزات (قرآن و معجزات ديگر)؛ خاتم الانبيا بودن و مقدم بودن در آفرينش.

Nooruddin Abdul Rahman Jami is one of the prominent figures in the field of Islamic sciences in Greater Khorasan. He has left various works in various fields of literature, mysticism, religion, etc., which shows the extent of his awareness. Among these works is the Divan of Poetry, which can be read and analyzed from various dimensions, especially the reflection of theological issues. In this paper, relying on the descriptive-analytical method and library resources, Jami's theological views on the category of "special prophecy" in this work are examined. The results of the research show that Jami did not have a special commitment to any theological school and often used the theoretical foundations of Shia (more) and Ash'ari and Mu'tazilite (less) theology in explaining his views. The closeness of Jami's views to the standards of Shia theology can be justified by his inclinations toward Shafei jurisprudence, which is the closest Sunni group to Shiism. His most important views on the subject of "special prophecy" are: the relationship between the resurrection of the Prophet and the guidance and happiness of human beings; the superiority of Muhammad over all creatures; Muhammad, the main purpose of creation; Being a divine grace, being a trustworthy person; miracles (the Qur'an and other miracles); being the seal of the prophets and being in the forefront of creation.