اثربخشي مداخله آموزشي بر تغذيه انحصاري با شير مادر در زنان نخست‌زا: كاربرد نظريه رفتار برنامه‌ريزي شده

زمينه و هدف: شيردهي به علت ارتباط نزديكي كه با سلامت نوزاد دارد، روشي توصيه شده جهت تغذيه شيرخوار مي باشد. با اين حال، بسياري از زنان يا مايل به شيردهي نيستند و يا آنهايي كه شيردهي را آغاز مي كنند، نمي توانند استاندارد هاي مورد نظر را در طول شيردهي اتخاذ نمايند. به منظور بررسي و تشريح عوامل تاثيرگذار بر شيردهي مادران نيازمند استفاده از نظريه هستيم. يكي از نظريه هاي پركابرد  نظريه رفتار برنامه ريزي شده است. هدف مطالعه حاضر بررسي اثربخشي مداخله آموزشي با كاربرد نظريه رفتار برنامه‌ريزي شده در تداوم تغذيه با شير مادر در زنان نخست زا در شهر تنكابن است. روش كار: اين پژوهش يك مطالعه نيمه تجربي شاهددار تصادفي است كه بر روي 110 نفر از مادران مراجعه كننده به مراكز بهداشتي درماني شهر تنكابن انجام شد. اين مادران نخست زا در ماه هاي هفتم و هشتم بارداري با استفاده از روش نمونه‌گيري تصادفي از 2 مركز از بين مراكز بهداشتي درماني مركزي شهر تنكابن انتخاب و به طور تصادفي در دو گروه كنترل و آزمون قرار گرفتند. ابزار گردآوري داده‌ها يك پرسشنامه محقق ساخته بود كه از دو قسمت سوالات دموگرافيك و سازه هاي نظريه رفتار برنامه ريزي شده شامل آگاهي، نگرش، هنجار انتزاعي، خودكارآمدي، قصد و رفتار بودند. روايي صوري و محتوايي سوالات توسط پانل خبرگان تعيين شد و ضريب آلفاي كرونباخ و ضريب آزمون بازآزمون نيز توافق دروني و پايايي سوالات را تاييد كرد. به مادران گروه تجربي آموزش هايي بر اساس سازه‌هاي نظريه رفتار برنامه‌ريزي شده درباره چگونگي تغذيه صحيح شيرخوار با شير مادر، فوايد تغذيه انحصاري با شيرمادر، خصوصيات تغذيه‌اي نوزادان كم وزن، دفعات و طول مدت شيردهي و نحوه ذخيره نمودن شيرمادر در مادران شاغل صورت پذيرفت. داده‌ها در 2 مقطع زماني 2 ماه قبل از زايمان و 4 ماه پس از زايمان به هنگام مراجعه به مركز بهداشتي درماني گردآوري شد. به منظور آناليز داده‌ها از آزمون‌هاي كاي اسكوئر، تي زوجي و مستقل و آناليز واريانس دو طرفه استفاده شد. سطح معناداري 95/0 در نظر گرفته شد.  يافته ها: ميانگين سن مادران شركت كننده در اين مطالعه در گروه آزمون و كنترل به ترتيب 21/2 ± 84/23 و 83/2 ± 59/23 سال بود. به ترتيب 60 درصد (33نفر) و 64/63 درصد (35نفر) از مادران گروه هاي آزمون و كنترل وضعيت اقتصادي متوسط داشتند. كه قبل از اجراي برنامه آموزشي بين دو گروه آزمون و كنترل از نظر سازه‌هاي نظريه رفتار برنامه‌ريزي شده تفاوت آماري معناداري وجود نداشت (05/0p gt;). اما با اجراي مداخله آموزشي بر اساس TPB، شاهد افزايش معنادار در نگرش، هنجار انتزاعي، كنترل رفتاري درك شده، خودكارآمدي، قصد رفتاري (001/0 gt;p) و رفتار (004/0=p) بوديم اين در حالي است كه در گروه كنترل تغيير معناداري ديده نشد. رفتار شيردهي در مقطع زماني قبل از مداخله آموزشي بين دو گروه تفاوت معناداري نداشت. با اجراي برنامه آموزشي تغيير معنادار در رفتار شيردهي در گروه آزمون مشاهده گرديد به طوري كه در گروه آزمون تعداد مادراني كه اقدام به شيردهي انحصاري كودك خود مي‌نمودند 9/30 درصد (17 نفر) افزايش پيدا كرد (003/0= p). اين در حالي است كه در گروه كنترل تغييرات ايجاد شده در وضعيت شيردهي مادران نخست زا معنادار نبود. نتيجه‌گيري: پژوهش حاضر نشان داد كه نظريه رفتار برنامه‌ريزي شده يك نظريه مناسب براي توضيح تاثير عوامل رواني اجتماعي براي طراحي و اجراي برنامه‌هاي آموزشي با هدف تداوم شيردهي انحصاري با شير مادر هستند.