شكل‌شناسي شريطه و تشريح برخي از مسائل زيبايي‌شناسي آن در قصايد انوري

اين مقاله با الگو قرار دادن شكل شريطه‌ها در قصايد مدحي به شكل‌شناسي شريطه و تشريح برخي از مسائل زيبايي‌شناسي آن در قصايد انوري مي‌پردازد. با توجه به بررسي‌هاي شكل‌شناسانه، انوري از جمله شاعراني است كه به لحاظ شكل‌شناسي، به شريطه يا دعاي دوام و هميشگي براي ممدوح اهميت زيادي مي‌دهد و تمايل بسيار كمي براي پرداختن به موضوعات ديگر در اين قسمت قصيده از خود نشان مي‌دهد. هم‌چنين بيشتر شريطه‌هاي شاعر از دو قسمت صدر و مقدمه‌ي دعا و سپس ذيل يا اصل دعا ساخته شده‌اند كه در اكثر موارد با هم‌راهي ادات شرط «تا» و مشابهات آن مي‌باشد. اما آن‌چه باعث شكل‌گراتر شدن اين شريطه‌ها مي‌شود استفاده از شكلي است كه ما در اين مقاله آن را تجديد شرط مي‌ناميم. بهره‌گيري از تقابل‌هاي دوگانه و ساخت شبكه‌اي، استفاده از رديف براي مضمون‌سازي و تكرار مضامين ابيات شريطه براي دست يافتن به بهترين مضمون و شكل در ساخت ابيات شريطه از ديگر شگردهاي انوري در شكل‌گرايي شريطه‌ها مي‌باشند. از نظر عناصر غالباً محتوايي نيز امور مسلم و بديهي، انديشه‌ها و اعتقاداتي كه ريشه در مذهب و علوم ديني دارند و صور خيال از عناصر پركاربردي هستند كه در شريطه‌هاي انوري شرط جاودانگي قرار گرفته‌اند. هم‌چپنين مي‌توان انوري را بر اساس فهرست موضوعات پركاربردي چون اشاره به عدل ممدوح، به نوبت بودن پادشاهان و شعر باطل خواندن قصايد مدحي، الگوي چهره‌ي ديگر سعدي در اعلام مرگ قصيده‌ي سنتي دانست.