تحليل گفتمان انتقادي تاريخي از استقلال دانشگاهي نظام آموزش عالي ايران

استقلال مؤسسات آموزش عالي اغلب آميزه اي از حقوق موروثي، سنت، اهداف قانون گذار و فرهنگ اجتماعي بوده و برداشت از استقلال دانشگاه، وابستگي بسيار زيادي به پس زمينه خاص تاريخي، اجتماعي و فرهنگي يك كشور دارد. پژوهش حاضر با هدف فهم و تبيين عدم تحقق استقلال دانشگاهي مطلوب در نظام آموزش عالي ايران به لحاظ تاريخي شكل گرفت. روش شناسي پژوهش متأثر از رويكرد روث وداك، تحليل گفتمان انتقادي است. جامعه آماري شامل مهمترين متون نوشتاري و گفتاري بود كه پيرامون شرايط استقلال دانشگاهي در ايران مطرح هستند. نمونه گيري بر اساس راهبردهاي تحقيقات كيفي، هدفمند بوده و از حداقل چهارده مقاله، تحقيق، كتاب و آئين نامه به عنوان نمونه نوشتاري و يازده مصاحبه با صاحب نظران در قالب نمونه گفتاري بهره گرفته شده است. روش عملي جمع آوري داده ها، مرور اسناد بوده و براي تحليل داده ها از هر سه روش تحليل تحقيقات تحليل گفتمان انتقادي (تحليل موضوعي، تحليل متون نوشتاري و تحليل متون گفتاري) به صورت توأمان، استفاده شده است. يافته هاي پژوهش نشان داد در بررسي تاريخي وضعيت استقلال دانشگاهي، دو حوزه بسيار اثرگذار است؛ سنت ها و هنجارهاي علمي و مداخلات و اعمال قدرت دولت . در آموزش عالي ايران، وزن دلايل تاريخي متأثر از مداخلات و اعمال قدرت دولت به مراتب بيشتر از سنت ها و هنجارهاي علمي بوده و بيشتر مشكلات استقلال دانشگاهي ايران، به ترتيب به ريشه هاي تاريخي از استقلال سازماني و علمي برمي گردد. در انتها، راهبردهاي سياستي حضور هر چه بيشتر دانشگاهيان در اداره كردن آموزش عالي ، تعديل نگرش هاي سياسي و مذهبي ، بازنگري ديدگاه سنتي و دولت گرا در آموزش عالي و كاهش وابستگي دانشگاه ها به منابع دولتي براي احياي استقلال دانشگاهي در ايران پيشنهاد شده است.