مطالعه اثر متقابل ژنوتيپ و محيط به روش باي‌پلات (GGE biplot) براي عملكرد دانه در برخي از ژنوتيپ‌هاي آفتابگردان

شناخت دقيق ماهيت اثر متقابل ژنوتيپ و محيط، امكان شناسايي ژنوتيپ‌هاي پايدار را براي به‌نژادگران فراهم مي‌آورد. جهت بررسي اثر متقابل ژنوتيپ در محيط، 12 ژنوتيپ آفتابگردان در 5 منطقه شامل اراك، بيرجند، كاشمر، كرج و شيراز در سال زراعي 1394 در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با 3 تكرار كشت و ارزيابي شدند. به‌منظور تجزيه پايداري عملكرد دانه از روش گرافيكي GGE biplot استفاده شد. نتايج نشان داد كه ژنوتيپ‌‌هاي Record و Zaria در كرج، ژنوتيپ‌هاي SHF8190 و Sor در بيرجند و كاشمر، ژنوتيپ Gabur در شيراز و Armaverski در اراك داراي بيش‌ترين پايداري و عملكرد دانه بودند. رتبه‌بندي محيط‌ها از بهترين محيط به سمت نامناسب‌ترين محيط به‌صورت بيرجند، كاشمر، كرج، اراك و شيراز بود. نمودار رتبه‌بندي ژنوتيپ‌ها بر اساس ژنوتيپ ايده‌آل و همچنين نمودار رتبه‌بندي ژنوتيپ‌ها بر اساس ميانگين عملكرد و پايداري، نشان داد كه ژنوتيپ‌هاي SHF8190، Lakomka و Sor به‌عنوان برترين و پايدارترين ژنوتيپ‌ها مي‌باشند. نتايج نمودار باي‌پلات بررسي روابط بين محيط‌ها حاكي از همبستگي بالا بين محيط‌هاي كرج، كاشمر و بيرجند بود. در اين مطالعه مناطق مورد بررسي به چهار محيط بزرگ (ابر محيط) به شرح زير تقسيم شدند: كرج به‌عنوان اولين محيط بزرگ، كاشمر و بيرجند به‌عنوان دومين محيط بزرگ، شيراز به‌عنوان سومين محيط بزرگ و اراك به‌عنوان چهارمين محيط بزرگ.