مرزشناسي اخلاق فردي و اجتماعي و تحليل ارزش‌گذاري آن با معيارهاي اسلامي

پژوهشگران اخلاقي، اخلاق را به دو قسم فردي و اجتماعي تقسيم مي‌كنند. آيا چنين تقسيمي صحيح است و اگر آري با چه معياري؟ از طرفي كدام بر ديگري مقدم است؟ اخلاق فردي به چه دليل و اخلاق اجتماعي با كدام معيار؟ چند ديدگاه را مي‌توان در اين زمينه پي گرفت؛ ازجمله اينكه اخلاق فردي متعلقش خود فرد است و به ديگري سرايت نمي‌كند يا اخلاق فردي غايت و مطلوب و منافعش به فرد مي‌رسد نه ديگران، نكته ديگر بحث ارزش‌گذاري است كه اخلاق فردي را به اخلاق خودگروانه تفسير كرده‌اند و اخلاق اجتماعي را به ديگرگرايي. همچنين آموزه‌هاي ديني و تأكيدي كه بر برخي صفات اخلاقي ديگرگرايانه مثل اهتمام به امور ديگران، خيرخواهي و مهرباني و رحمت و شفقت به ديگران، ارزش اين نوع از اخلاقيات را در مقابل اخلاق فردگرايانه مطرح نموده است، اين مقاله درصدد ارزيابي معيارهاي مذكور است و نشان خواهد داد براساس روح توحيدي اسلام و ارزش كمال نهايي و سعادت انسان، اخلاق اجتماعي در خدمت يك نوع »فرد‌گرايي تعالي‌محور « است كه در آن انسان براي عبوديت كه همان غايت خلقت انسان است و همه اعمال و توجهات اجتماعي‌اش توجيه خواهد شد. در اين مقاله براساس آموزه‌هاي اخلاق اسلامي به‌ويژه آيات قرآن، پنج دليل اصالي بودن اخلاق فردي، توجه به متعلق اوامر الهي، غايت اخلاق، موضوع اخلاق و دايره مسئوليت اخلاقي انسان براي اين ديدگاه ارائه خواهد شد.