بررسي و مقايسه رخداد پديده «قفل شدن در بدهي ها (debt overhang)» در اوراق مشاركت و اوراق قرضه

اوراق مشاركت به عنوان اصلي ترين ابزار در بازار مالي ايران از زمان ابداع آن در سال 1373 تا كنون وظيفه سنگين جمع آوري منابع و هدايت آن به بخش هاي توليدي بر عهده داشته است. با توجه به اهميت موضوع تأمين مالي در اقتصاد ايران، تحليل و بررسي ابعاد گوناگون مرتبط با اوراق مشاركت از اهميت بسزايي برخوردار است. پديده قفل شدن در بدهي ها يكي از اين موضوعات مهم مترتب بر اوراق مشاركت مي باشد. اين پديده تعارضي بين سهامداران و دارندگان اوراق قرضه است كه براي اولين بار توسط مي يرز (1977) مطرح شد. به طور كلي به وضعيتي اطلاق مي گردد كه باني با يك پروژه در حال اجرا كه بخشي از آن را با بدهي تأمين مالي كرده است، يك فرصت سرمايه گذاري جديد با خالص ارزش فعلي مثبت دارد اما قادر به يافتن تأمين مالي نيست زيرا مذاكره مجدد با دارندگان اوراق قرضه ممكن نيست. بدهي هاي ريسكي استفاده شده براي تأمين مالي پروژه جاري، سرمايه گذاري جديد را تحميل مي كند چرا كه درآمد سرمايه گذاري جديد براي بازپرداخت تعهدات بدهي دارندگان اوراق قرضه استفاده مي شود. در اين مقاله اوراق قرضه و مشاركت به ترتيب به عنوان دو ابزار تأمين مالي ربوي و اسلامي مورد تحليل و مقايسه از منظر احتمال رخداد پديده قفل شدن در بدهي ها قرار مي گيرند. قراردادهاي مشاركت در سود در دو حالت مورد بررسي و تحليل قرار گرفته اند. اول در زماني كه درآمدهاي حاصل از پروژه براي تأمين مالي پروژه كفايت مي كند. در اين حالت قراردادهاي مشاركت از ويژگي هاي سهام برخوردار هستند و مسئله قفل شدن در بدهي ها وجود نخواهد داشت. دوم زماني كه درآمدهاي بدست آمده از پروژه براي تأمين مالي پروژه جديد كفايت نكند. در اين حالت قفل شدن در بدهي ها مانع از پذيرفتن پروژه با ارزش فعلي مثبت مي شود