معرفي و تحليل سبكي نسخۀ خطي طب منظوم موسوم به «پرسش‌هاي كَسْري از ارسطو در طب»

فاقد عنوان لاتين

بررسي‌ منظومه‌هاي طبي بيانگر آن است كه سُرايش اين قبيل منظومه‌ها، از قرن چهارم هجري به اين سو آغاز شده است؛ قديمي‌ترين متن شناخته‌شده در اين نوع، دانشنامۀ حكيم ميسري (نوشته‌شده 370ق) است؛ از آن زمان تاكنون، رساله‌هاي منظوم گوناگوني به‌صورت مفصل يا موجز، در طب سروده شده است كه جز تعدادي اندك، بسياري از آن‌ها، هنوز به‌صورت نسخ خطي در كتابخانه‌هاي مختلف ايران، پاكستان، تركيه، هندوستان، كشورهاي اروپايي، آمريكا و... پراكنده است. از منظر سبك‌شناسي، منظومه‌هاي طبي به‌سبب رواني مطالب نسبت به نثر، از آنجا كه بهتر به خاطر سپرده مي‌شدند، در نزد دانشجويان طب در قرون گذشته، خواستار فراوان داشتند؛ اين مزيت، هرچند در سطوح ابتدايي و مياني آموزش طب، كارآمد بود، به‌علت ايجاز فراوان مطالب و التزام سراينده به بُحور و اوزان عروضي، و رعايت قوافي و هنجارهاي نظم فارسي، در سطوح تخصصي و عالي‌تر آموزش پزشكي، چندان راهگشا و كاربردي نبوده است. در مقالۀ حاضر، يكي از منظومه‌هاي مختصر و بسيار مهم در طب فارسي (محفوظ در كتابخانۀ مجلس شوراي اسلامي) از منظر محتوا و سبك معرفي شده است؛ اگرچه در مقدمۀ متن حاضر، از گفت‌وگوي انوشيروان و ارسطو در مسائل طبي سخن به ميان آمده است، اين سخن، از حد اشتهار انوشيروان و روزگار وي به دانش‌گستري و علم‌دوستي، فراتر نمي‌رود و محتواي رساله به هيچ عنوان، از آثار پيش از اسلام نمي‌تواند بود. سرايندۀ اين منظومه و زمان دقيق سُرايش آن مشخص نيست، اما بنا به پاره‌اي شواهد و قراين سبكي، مي‌توان آن را از آثار حوالي قرون هفتم تا نهم هجري محسوب كرد. تاريخ كتابت منظومۀ طبي حاضر، سال 1241ق، هم‌روزگار با عصر پادشاهي «فتحعلي‌شاه قاجار» (1212ـ1250ق) است.