تحليل انتقادي ديدگاه ملاصدرا و علامه طباطبايي در مسئله اتّحاد عاقل و معقول

فاقد عنوان لاتين

ملاصدرا نظر مشائيان در باب روحانية الحدوث بودن نفس را نمي پذيرد و با اثبات حركت جوهري، به جسماني بودن نفس در ابتداي خلقت و حركت تكاملي آن باور دارد. به عقيده صدرا،آنچه در سير تكامل جوهري نفس، موجب استكمال آن مي گردد، ادراكات نفس است و هر مُدرَك با اتّحاد با مرتبه اي از مراتب نفس، آن را تكامل مي بخشد. علّامه طباطبائي مدّعا و برهان صدرالمتالّهين در اثبات اين مسئله را نمي پذيرد و خود راه جديدي را در طرح و اثبات اين مسئله پيش مي گيرد. از نظر علّامه نفس درادراكات كلّي با جوهر عقلي متّحد مي گردد كه اين اتّحاد از سنخ اتّحاد حقيقت و رقيقت است.در اين پژوهش مشخّص مي گردد كه پذيرش نظر علّامه مبني بر اتّحاد نفس با جوهرِ عقلي با دشواري هاي فرواني همراه است و حتي در صورت پذيرش اين اتّحاد، به رابطه ي نفس با معقولات و مفاهيم كلّي كه مسئله اساسي ملاصدراست، پاسخ داده نمي شود. همچنين تقريرِ دقيق برهان تضايف در اين پژوهش، روشن مي كند كه برخي از انتقادات علامه به اين برهان وارد است و تلاش محقّقين و معاصرين در حلّ اين اشكالات ناموّفق بوده است.