« مشاهده » كلينيكي به مثابه عملي سياسي

Clinical ‘Observation’ as a Political Act

يكي از مباحث مهم و مناقشه برانگيز در فلسفه علم عمل «مشاهده» است. فيلسوفان تحليلي علم از منظرهاي گوناگون اين موضوع را مورد بررسي قرار داده اند. آنان نشان داده اند آنچه كه در امور طبيعي مشاهده مي شود متاثر از اهداف و تجربه هاي پيشين مشاهده گر مي باشد از اين رو مشاهده متاثر از عوامل معرفت شناختي، معناشناختي، روانشناختي يا جامعه شناختي است. اما مشاهده تنها مورد توجه فيلسوفات تحليلي نبوده است بلكه فيلسوفان قاره اي نيز بدان پرداخته اند. يكي از اين فيلسوفان ميشل فوكو مي باشد كه در كتاب تولد كلينيك به چگونگي اُبژه مشاهده شدن بدن انسان در پزشكي مي پردازد. او نشان مي دهد كه علاوه بر عوامل تاثير گذار بر مشاهده كه توسط فيلسوفان تحليلي بيان شده اند بايد به اين نكته توجه كرد كه مشاهده اساسا فعلي سياسي است. هدف اين مقاله نشان دادن اين وجه سياسي براي مشاهده است. بدين منظور از آراي فوكو در اين باره استفاده مي كنيم. گرچه فوكو در آثار گوناگون خود به اين موضوع اشاره كرده است اما مي توان گفت كه مشاهده موضوع محوري در كتاب تولد كلينيك است. از اين رو با بررسي اين مورد مي كوشيم تا نشان دهيم كه منظور از سياسي بودن عمل مشاهده چيست. بدين گونه سعي مي كنيم تا نشان دهيم كه فيلسوفان علم در بررسي هاي خود درباره مشاهده بايد وجه سياسي آن را نيز در نظر بگيرند.

Observation, as an action, is one of the most important and controversial topics of philosophy of science. Analytic philosophers of science have examined this subject from a variety of perspectives. They have shown that what is observed is influenced by the observer’s goals and his/her past experiences, thus observation is influenced by epistemological, semantic, psychological or sociological factors. However observation is not only of interest to analytic philosophers, but it also has been addressed by continental philosophers. One of these philosophers is Michel Foucault, who in his book the birth of the clinic, describes how human body turns into the object of observation in medicine. He points out that in addition to the factors influencing observation as expressed by analytic philosophers, it should be noted that observation basically is a political act. We use Foucault's views in this regard. Although Foucault referred to this issue in his various works, it can be said that observation is the central theme of the birth of the clinic. The purpose of this article is to reveal this political aspect of observation. We discuss what is exactly mean for observation to be a political act, and why the philosophers of science should consider the political aspect of observations in their studies