تحليل و مفهوم شناسيِ كلاميِ اصطلاح «دينِ علي (ع)» در منابع روايي فريقين

فاقد عنوان لاتين

لغت «دين» داراي معناي لغوي و اصطلاحي معيني است كه طاعت و انقياد از لوازم معنايي و اصطلاحي آن است. اصطلاح «دين علي (ع)» كه داراي معنايي متفاوت از كاربرد كلمه سنت براي خلفاي پيامبر (ص) است (سنت ابوبكر، سنت عمر)؛ توسط ائمه (ع)، پيروان علي (ع) و دشمنان وي استعمال شده است. در روايات فريقين، اضافه نام شخص به كلمه «دين» منحصر به علي (ع) نيست، بلكه در مورد عثمان، معاويه، يزيد بن معاويه، اوصياء، ملائكه، فاطمه (س) و حسنين (ع) نيز اطلاق شده است. در نهايت با بررسي منابع روايي مشخص مي‌شود كه رويكرد فقهي و قضائي و رويكرد سياسي علي (ع) علت انحصار اضافه كلمه «دين» به نام علي (ع) در ميان خلفا است. برخلاف اعتقاد برخي خاورشناسان، «دين علي (ع)» همان «دين محمد (ص)» است. شايان ذكر است، علي (ع) داراي مباني معين و مشخص فقهي، قضائي و سياسي متمايز از خلفا بود؛ اما به علت عدم تبعيت مردم از قوانين مورد نظر وي و اصرار آن‌ها بر اجراي سنن خلفا پيشين، ناگزير برخي از اين سنت‌ها در حكومت علي (ع) نيز اجرائي شد، ولي اين هرگز به معنايي عدم تحقق سنت و سيره فقهي-قضايي علي (ع) نيست.