فرايند عقلاني شدن دولت و سياست در ايران عصر مشروطه

The Rationalization Process in the Iran of the Constitutional Era

اين تحقيق در صدد آنست كه دريابد فرآيند عقلاني‌شدن دولت در ايران عصر مشروطه چگونه رخ داده است. يكي از ‌مهم‌ترين‌ شروط در دسترسي به جامعۀ معقول در فلسفۀ سياسي، عقلي شدن دولت و سياست و يا فرآيند عقلاني‌ شدن دولت در سه معناست. عقلي‌شدن جوهري، عقلي شدن ارادي و عقلي‌شدن بوروكراتيك و قانوني. دولت در ايران از هنگامي اهميت عقلاني‌شدن را دريافت كه جنبش مشروطه شكل گرفت، جنبشي كه گسست در تاريخ ايران را رقم زد و فصل نويني براي آن خلق كرد. اساساً سه مولفۀ اقتصاد‌‌‌‌‌‌سياسي مدرن، بوروكراسي قانوني و حقوق مدرن تحول عقلاني دولت را در ايران پديد آورده‌‌ است. با آغاز اين تحول است كه دولت نخست در شكل ليبرال و ارادي پديدار شد و سپس صورت‌هاي بوروكراتيك- قانوني و جوهري به خود گرفت. آنچه اين مقاله مي‌كوشد تا آن را دريابد اين است كه اين تحول عقلاني‌شدن چگونه با وجود دولت استبدادي و حاكميت مناسبات اجتماعي- اقتصادي ايران پيشاسرمايه داري رخ داده است. روش اين تحقيق توصيفي تحليلي بوده و بر آنست تا مبتني بر آن به اين پرسش پاسخ داده شود كه مدرنيزه شدن دولت در ايران چگونه آغاز و امتداد يافته است.

The present study aims to understand how the process of rationalization had taken place in the Iran of the constitutional era. In the political philosophy, one of the most important conditions for a country to access to a rational society is the rationalization of its government and politics or the process of rationalization of government in three concepts. Substantial rationalization, voluntary rationalization, and bureaucratic and legal rationalization. The government in Iran only realized the importance of rationalization when the constitutional movement was formed. A movement that led to a break in the Iranian history and created a new chapter for it. Essentially, the three components of modern political economy, legal bureaucracy, and modern law have brought about a rational transformation of government in Iran. It is with this development that the government first emerged in a liberal and voluntary form and then took on bureaucratic, legal and substantive forms. What this study seeks to understand is how this rationalization took place despite the despotic government and rule of the social and economic relationships of pre-capitalist Iran. The method of this research is descriptive-analytical and it aims to answer the question of how the modernization of government in Iran started and continued.