سنجش ميزان پيچيدگي اقتصادي ايران، در راستاي تحقق اقتصاد مقاومتي

Measuring Iran's economic complexity in order to realize a resistive economy

يكي از مهمترين راهكارها در جهت مبارزۀ اقتصادي و مقاومت اقتصادي در شرايط تحريم، روي آوردن به اقتصادي مبتني‌بر دانش است. توجه به نقش دانش در اقتصاد و رشد اقتصادي موضوع مهمي است كه در نظريات اقتصادي روي آن تاكيد بسياري شده است. اقتصاد دانشي، تاب‌آوري كشورها را در شرايط تحريم، و در مقابله و مواجهه با فشارهاي اقتصادي و سياسي به حداكثر ممكن بدل مي‌سازد. براي اندازه‌گيري ميزان دانش به‌كاررفته در توليدات يك كشور، شاخص‌هاي مختلفي وجود دارد كه يكي از ايـن شـاخص‌هـا، شـاخص پيچيدگي اقتصادي مي‌باشد. رويكرد پيچيدگي اقتصادي مبتني بر اين ايدئولوژي است كه محصولات توليد شده در اقتصـاد مـي‌تواننـد معـرف ميزان دانش و مهارت مورد نياز جهت توليد آنها باشند و با اين فرض كه كشورها محصولي را توليد نمي‌كننـد مگـر آنكه دانش و مهارت توليد آن را داشته باشند، سعي در محاسبه ميزان انباشت دانـش و مهـارت نهفتـه در اقتصـاد را خواهد داشت. در اين مقاله ابتدا ضمن تبيين مفهوم اقتصاد مقاومتي، به شاخص پيچيدگي اقتصادي و نحوه محاسبه آن اشاره مي گردد. سپس به بررسي وضعيت صادرات ايران و شركاي تجاري‌اش در فاصله سال‌هاي 2016- 1985 از منظر پيچيدگي اقتصادي مي‌پردازيم. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد كشور ايران در مقايسه با شركاي تجاري خود، در زمينه پيچيدگي اقتصادي و به تبع آن اقتصاد مقاومتي، در جايگاه مناسبي قرار ندارد و تا رسيدن به جايگاه مطلوب فاصله زيادي دارد؛ كه نيازمند توجه ويژه سياست‌گذاران براي ارتقاء جايگاه ايران در اين شاخص مي‌باشد.

One of the most important strategies in economic struggle and economic resistance during the sanctions is to turn to a knowledge-based economy. Considering the role of knowledge in economics and economic growth is an important issue that has been emphasized in economic theories. The knowledge economy maximizes the resilience of countries against the economic and political pressures during the sanctions. There are several indicators to measure the level of knowledge used in the products of a country. One of them is the economic complexity index. Economic complexity approach means that in the economy, produced products can be representatives for required knowledge and knowhow. Thus recognizing the level of product complexity will help us to identify the level of knowledge and knowhow embedded in economies. This paper aimed to explain the concept of resilient economy, the economic complexity index, and its calculation method. Then, the mutual relationship between Iran and its trading partners in terms of economic complexity during 1985-2016 was investigated. The results of the research showed that Iran, in comparison with its business partners, is not in a good position in terms of economic complexity and consequently the resistance economy, and it is far from reaching the desired position. This requires a special attention by policymakers to promote Iran's position in this index.