مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - آراﯾﮥ اﺳﺘﻄﺮاد و ﺗﺄﺛﯿﺮ آن در ﺗﻔﺴﯿﺮآﯾﺎت ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ

چكيده فارسي :

ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺳﺎﻣﺎنﯾﺎﺑﯽ ﻋﻠﻮم ﺑﺴﯿﺎري از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻠﻢ ﺑﺪﯾﻊ را ﺳﺒﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ و »اﺳﺘﻄﺮاد« ﯾﮑﯽ از آراﯾﻪﻫﺎي ﺑﺪﯾﻊ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺳﺎﺑﻘﮥ ﻃﻮﻻﻧﯽ و اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺴﯿﺎر، ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﻨﺴﺠﻤﯽ از آن اراﺋﻪ ﻧﮕﺮدﯾﺪه و ﮐﺎرﺑﺮد آن در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ آنﭼﻨﺎنﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ، ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻧﮕﺸﺘﻪاﺳﺖ؛ ﺑﻪ ﻧﺤﻮيﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از ﺗﻔﺎﺳﯿﺮ، ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﺳﯿﺎق، ﻣﻨﮑﺮ آن ﺷﺪه و از درك ﺣﻘﺎﯾﻖ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪهاﻧﺪ؛ اﻣﺎ اﯾﻨﮏ، اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ آﯾﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ ﺑﺎزﺗﻌﺮﯾﻒ آن، ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﯽ از آﯾﺎت اﺳﺘﻄﺮاد اراﺋﻪ داد؟ و ﻧﻘﺶ آنرا در ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺗﺒﯿﯿﻦﮐﺮد؟ و ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﻔﺴﺮان در اﯾﻦ آﯾﺎت ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ؟ اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﺎ روش ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ - ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ زﯾﺮ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ: اﺳﺘﻄﺮاد ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺧﺮوج از ﯾﮏ ﻣﻌﻨﺎ و ورود ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ ﺟﺎﻟﺐ و زاﺋﺪ ﯾﺎ در ﺧﻮر ﺗﻮﺟﻪ و اﺻﻠﯽ ﮐﻪ در ﻇﺎﻫﺮ ﺑﯽارﺗﺒﺎط وﻟﯽ در واﻗﻊ ﻣﺮﺗﺒﻂاﺳﺖ و دوﺑﺎره ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎ و ﻣﻄﻠﺐ اول ﺑﺎزﻣﯽﮔﺮدد و در ﺗﻔﺴﯿﺮ، ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎﻗﺒﻞ و ﻣﺎﺑﻌﺪ ﺧﻮد از ﻫﻮﯾﺘﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده و ﺑﺎ آندو، داراي وﺣﺪت ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ اﺳﺖ و ﻣﻔﺴﺮان در ﻋﻤﻞ ﺑﻪ آن، دﭼﺎر اﺧﺘﻼف ﺷﺪه و در ﻧﺤﻮۀ ﺗﻄﺒﯿﻖ اﺳﺘﻄﺮاد در آﯾﺎت ﺑﻪ ﭼﻬﺎر دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪهاﻧﺪ: ﻧﻔﯽ ﻣﻄﻠﻖ، اﺛﺒﺎت ﻣﻄﻠﻖ، ﻗﺒﻮل ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از وﺟﻮه ﺗﻔﺴﯿﺮ، اﻣﺎ ﺑﺎ اﻋﺘﺒﺎرﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺼﺎدﯾﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺗﻨﺎﻗﺾ در ﻧﻔﯽ و اﺛﺒﺎت آﯾﺎت ﯾﮑﺴﺎن.