علل ظهور و تكوين گروه‌هاي تكفيري در جهان اسلام؛ از تقابل زندگي قبيله اي با مدنيت تا تقابل سنت با مدرنيته؛ مطالعۀ موردي؛ خوارج و داعش

The Causes of Emergence and Development of Takfiri Groups in the Islamic World; from Confrontation of Tribal and Civilized life to Confrontation of Tradition and Modernity

جهان اسلام در دهه هاي اخير بيش از هر زمان ديگري با رشد انديشه هاي تكفيري مواجه است. وهابيت در عربستان، سپاه صحابه در پاكستان، القاعده و داعش در بخش هاي زيادي از خاورميانه ظهور كرده است. يافته هاي اين پژوهش نشان ميدهند كه گروههاي تكفيري پديده نوظهوري نبوده و در واقع امتداد فكري و زمينهاي خوارج هستند. جهان اسلام از نخستين دهه هاي پيدايش به سه جريان كلي اهل سنت، شيعه و خوارج تقسيم شد و اين تقسيم بندي كلان هنوز صادق است. گروههاي تكفيري هم به لحاظ اصول فكري و هم به لحاظ زمينه ها و بسترهاي پيدايش به خوارج شباهت دارند. تكفير گستردۀ ديگران، استفاده شده و از چارچوب هويت مقاومت و بنيادگرايي امانوئل كاستلز بهره نظري برده شده است. بي توجهي به مقتضيات زمان و مقاومت در برابر تكثر و تغيير، نصگرايي افراطي و عدم توجه به عقلگرايي، خشونت و نگاه انحصاري به توحيد؛ برخي از موارد تشابه در اصول فكري و رفتاري است. افول سنت قبيله اي، واكنش به تعدد و تكثر قرائتها از اسلام و مقاومت در برابر مدنيت نوظهور اسلامي مهمترين بسترهاي پيدايش خوارج هستند. به نظر مي رسد ظهور داعش نيز، واكنشي سخت به هجوم دنياي مدرن و افول زندگي سنتي مي باشد؛ در اين پژوهش از نگاه تاريخي تحليلي - و روش مقايسه اي استفاده شده و از چارچوب هويت مقاومت و بنيادگرايي امانوئل كاستلز بهره نظري برده شده

Today, the Islamic world is faced with the emergence and growth of takfiri ideas; Wahhabism in Saudi Arabia, the SSP in Pakistan, Al-Qaeda in many parts of the Islamic world and the Islamic State of Iraq and Syria recently split from al-Qaeda in Syria and Iraq have emerged. The findings of this research show that the Takfiri Groups that their most important achievement has been discrediting the concept of humanity are not new phenomenon. In fact, they are the contextual and theoretical continuation of the Kharijites. In the first decade of the emergence of Islam, three streams of Sunni, Shi'a and Kharijites were divided and this division still causes confrontation. Takfiri groups are similar to Kharijites in the both theoretical principles and context and backgrounds of emergence. Mass excommunication of others, ignoring the circumstances of time, resistance to diversity and change, following the tradition and lack of attention to rationalism, violence and an exclusive look to Monotheism are some of the their similarities. In this article the perspective of historical analysis and comparative methods used as methodological approach and the theory of Manuel Castells about identity of resistance and fundamentalism used as theoretical framework.