كاركرد طرحواره هاي تصويري در مفاهيم تربيت اخلاقي قرآن

Function of the Image Schemata in the Concepts of Ethics Training in the Quran

از جمله سازوكارهاي شناختي در حوزه معناشناسي شناختي، «طرحواره تصويري» است كه ساختي مفهومي و زيربنايي استعاري دارد. اين شكل از مفهوم سازي از معاني نوين كدگشايي مي نمايد و بر مراد اصلي متن مي افزايد. در فرهنگ قرآني، مفهوم سازي مفاهيم ارزشي و ضد ارزشي تربيت اخلاقي، در قالب طرحواره هاي حجمي، حركتي و قدرتي نمود يافته است. جستار حاضر با تكيه بر روش توصيفي تحليلي، شيوه مفهوم سازي آيات حوزه تربيت اخلاقي را با سازوكار طرحواره تصويري واكاوي مي كند تا الگويي جامع از انسان كامل و شاخصه هاي آن ارائه دهد. از مهم ترين رهيافت هاي اين جستار، تجلي اصالت تعبير در قرآن و تبلور تعابير پنهان زباني آيات تربيت اخلاقي است. گفتني است دو رذيله «بخل» و «بهتان» در قالب طرحواره حجمي قدرتي به ترتيب به شكل «زنجير» و «بار سنگين» آمده است كه صحنه هايي ناخوشايند را به تصوير مي كشد. طرحواره حركتي جهتي پايين نيز در صفت حسنه «فروبردن خشم» به شكل «آتشي خاموش» بيان شده است تا انسان را به غلبه بر آن فراخواند؛ زيرا مفهوم سازي خشم در جهت بالا، عواقب ناگوار جسمي روحي به دنبال خواهد داشت.

Image schema is one of the cognitive mechanism in the field of cognitive semantics that has a conceptual framework and an underlying metaphorical substruction. This cognitive mechanism decodes new meanings and increases the content of the principal purpose of the text. In the Quran, understanding the concepts of values and anti-values of ethics training have been modeled in the forms of volume, motion and force image schemata. The present article aims to analyze the conceptualiztion of the ethics training ayahs with the image schemata mechanism based on a descriptive-analytical method in to present a comprehensive picture of a perfect human and his indicators. The most important approaches in this article is the expression of the originality of interpretation in the Quran and highlighting the secret linguistics meanings the ethics training ayahs. It must be mentioned that the two demertis of “stinginess” and “imputation” have been depicted in the form of the two volume-force schemata of “chain” and “heavy weight” which invoke unpleasant scenes. The downward motion-directional schema of a “quenched fire” has been used for the merit of “supressing anger” to invite humans to overcome it as the conceptualiztion of anger in an upward direction would lead to unfortunate physical-mental consequenses.