ادراك نوجوانان از عوامل مخاطره‌آميز و محافظت كننده سوء مصرف مواد: تحليل محتواي هدايت شده با رويكرد مدل اكولوژيك (SEM)

مقدمه: سوء مصرف مواد مخدر، تهديدي جدي براي سلامت جوامع ميباشد كه در گروههاي سني پايينتر در حال افزايش است. نتايج مطالعات نشان ميدهد كه بيشتر نوجوانان مصرف مواد را در سنين 13-12 سالگي شروع ميكنند. هدف از انجام پژوهش حاضر، تبيين ادارك نوجوانان از عوامل مخاطرهآميز و محافظت كننده سوء مصرف مواد با استفاده از رويكرد اكولوژيك (The Social Ecological Model يا SEM) بود. روش: اين تحقيق از نوع كيفي بود كه به روش تحليل محتوا انجام گرفت. شركت كنندگان مطالعه را 38 نفر از دانشآموزان دختر (22 نفر) و پسر (16 نفر) مدارس شهر اصفهان كه در پايه سوم دوره متوسطه اول مشغول به تحصيل بودند، تشكيل داد. نمونهها به روش نمونهگيري هدفمند انتخاب شدند. دادهها از طريق مصاحبه جمعآوري گرديد و تجزيه و تحليل شد. يافتهها: چهار طبقه اصلي در سطوح فردي، بين فردي، سازماني و اجتماعي و سياستهاي عمومي (سياستگذاريها) با استفاده از رويكرد SEM به تفكيك عوامل مخاطرهآميز و محافظت كننده استخراج گرديد. شركت كنندگان اعتقاد داشتند كه عوامل مخاطرهآميز براي اعتياد نوجوانان در سطح فردي شامل عدم آگاهي نسبت به مضرات مواد مخدر و نداشتن مهارتهاي زندگي و در سطح بين فردي نيز شامل نقش خانواده و اهميت ندادن خانواده به شعاير مذهبي بود. در سطح سازماني و اجتماعي به دسترسي به اينترنت و ماهواره بدون نظارت والدين و در سطح سياستهاي عمومي به ورود مواد مخدر به كشور اشاره شد. عوامل محافظت كننده در سطح فردي عبارت از آگاهي نوجوان در رابطه با مضرات مواد مخدر و داشتن مهارتهاي زندگي و در سطح بين فردي شامل نقش تأثيرگذار خانواده و تقويت شعاير مذهبي بود. در سطح سازماني و اجتماعي، اختصاص يك درس از دروس به اين مقوله و در سطح سياستهاي عمومي نيز بررسي علل و عوامل اعتياد و ايجاد فعاليتهاي تفريحي جايگزين عنوان گرديد. نتيجه گيري: در مطالعه حاضر عوامل مخاطرهآميز و محافظت كننده سوء مصرف مواد در نوجوانان در چهار سطح متمايز شد كه لازم است در طراحي و اجراي برنامههاي مداخلهاي پيشگيرانه مد نظر قرار گيرد.