مطالعه كنترل ژنتيكي برخي صفات مرتبط با عملكرد گندم نان (Triticum aestivum L.) در شرايط تنش خشكي با استفاده از تجزيه ميانگين نسل‌ها

انتخاب روش اصلاحي مناسب بستگي به نظام ژنتيكي كنترل كننده صفت مورد گزينش دارد. در اين پژوهش از روش تجزيه ميانگين نسل ها با استفاده از آزمون مقياس مشترك به منظور تعيين نحوه عمل ژن هاي كنترل كننده صفات مهم در گندم نان استفاده شد. نسل هايF1 ، F2 وF3 حاصل از تلاقي روشن در كوير به همراه والدين در قالب طرح لاتيس ساده با دو تكرار تحت شرايط تنش در سال زراعي 92-91 كشت و صفات تعداد پنجه كل، طول ريشك، وزن خشك بوته، تعداد دانه در بوته، عرض برگ پرچم، طول سنبله و طول ميانگره اندازه گيري شد. پارامترهاي ژنتيكي شامل اثر افزايشي (d)، غالبيت (h)، اثر اپيستازي افزايشي در افزايشي (i) و غالبيت در غالبيت (l) براي صفات مورد مطالعه اندازه گيري شد. در توارث كليه صفات اثرات افزايشي، غالبيت و اپيستازي نقش داشتند. براي صفت طول ميانگره اثر افزايشي مؤثرتر از اثر غالبيت برآورد گرديد. درجه غالبيت در بيشتر صفات بيشتر از يك بود كه مي تواند نشان دهنده اهميت بيشتر غالبيت در كنترل ژنتيكي اين صفات باشد. همچنين اپيستازي غالبيت در غالبيت اهميت بيشتري نسبت به اثر اپيستازي افزايشي در افزايشي داشت. دامنه وراثت پذيري عمومي و خصوصي براي صفات ذكر شده به ترتيب بين 67 تا 97 و 37 تا 96 تخمين زده شد. در صفات طول سنبله، طول ميان گره و عرض برگ پرچم هتروزيس مثبت مشاهده شد. اثر غالبيت ژن ها مهم ترين عامل ژنتيكي در كنترل بيشتر صفات بررسي شده شناسايي شد. بنابراين گزينش بايد تا نسل هاي ديرتر يعني تا دسترسي به سطح بالايي از تثبيت ژني به تأخير بيافتد.